Hareket kısıtlılığı sadece özürlülerle ilgili değildir

Bir bozukluğun ya da organ kaybının yol açtığı fonksiyon kaybı sadece özürlülerle ilgili değildir. Yaşlı insanlar, çocuklar, geçici sakatlığı bulunanlar, bebek arabalılar, hamileler, yük taşıyanlar, iri ve şişman kişiler, çok uzun ve çok kısa boylu kişilerin hepsi, engellerle dolu çevrede hareketlerinin kısıtlanmasına maruz kalır. Ayrıca, şu an herhangi bir özrü olmayan bir kişi, geçireceği bir kaza ya da hastalık sonucu hayatının geriye kalan bölümünde kalıcı olarak özürlü hale gelebilir. Sonuçta, herhangi birinin, hayatının herhangi bir döneminde engellerle dolu bir çevreden her an etkilenebileceği görülmektedir.

Kentlerimiz hareket kısıtlı kişilere ne kadar uygun? İmar ve Belediye Kanunlarında özürlülerle ilgili hükümler yer almasına rağmen günümüzde kentlerimiz ve ulaşım araçları hareket kısıtlı kişilerin ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzaktır.

Kamu binalarının büyük bölümü özürlüler için ulaşılamaz durumdadır. Açık alanlar olan kaldırımlar, yaya geçitleri, meydanlar, vb. yerlerde özürlülerin ihtiyaçları ya hiç düşünülmemekte, ya da sadece rampa yapımına indirgenmektedir. Bina ve kaldırımlarda yapılmış olan rampaların pek çoğu da standartlara uygun olmadığından kullanılamamaktadır. Yaya geçitlerinde ışıklı, görsel uyarıcılar yok denecek kadar azdır. Toplu taşımacılıkta kullanılan araç ve duraklarda da hareket kısıtlılığına sahip kişilerin ihtiyaçları hemen hemen hiç düşünülmemektedir.

Taşıt öncelikli ulaşım politikaları sonucu olarak ışıklı yaya geçitlerinin kaldırılarak alt- üst geçitler yapılması, yaya kaldırımlarının daraltılması ya da yok edilmesi, yaya geçiş sürelerinin azaltılması gibi uygulamalar, herkesin ulaşabilirlik olanaklarını kısıtladığı gibi, özürlüler için aşılmaz engelleri oluşturmaktadır.

Düzenlemeler neden yapılmıyor?

Sorun, bilinçlenme ve kentin yaşam değerinin gözetilmesi ile ilgilidir. Düzenlemeleri yerine getirmekle yükümlü olan merkezi ve yerel yönetim birimleri tarafından bu konu ya görmezden gelinmekte ya da bilinç eksikliği nedeniyle önem verilmemektedir. Yasalarda yer almasına rağmen halen uygulamada çok fazla bir gelişmenin sağlanmamış olması bunun bir göstergesidir.

Öte yandan diğer bir sorun, kentlerin rant alanı olarak görülerek yaşam değerinin önemsenmemesidir. Kentlerin kaldırımları büfeler ve reklam panoları için kolaylıkla tahsis edilirken, özürlüler için yapılacak bir rampa lüks olarak görülebilmektedir. Bir yandan, özürlülere bedava tekerlekli sandalye dağıtırken, diğer yandan onların kullandığı ışıklı yaya geçidini kaldırmak, popülizmin ve bilinçsizliğin açık bir göstergesidir.

Sonuç olarak

Tüm binalar, açık alanlar ve ulaşım araçları özürlülerin bağımsız olarak hareketine olanak sağlayacak biçimde tasarlanmalı ve inşa edilmelidir. Bu, herkes için önemli bir gereklilik olmasının yanında, özürlülerin toplum yaşamına diğer insanlarla eşit fırsatlarda katılabilmesi için bir zorunluluktur. Yerel yönetimler bu bakış açısını asla gözden uzak tutmamalı; kentte özürlüler, yaşlılar, çocuklar, kadınlar gibi özel gereksinim guruplarının durumlarına uygun önlemleri, bu alandaki uzmanlarla, meslek odalarıyla ve kitle örgütleriyle işbirliği halinde yaşama geçirmelidir.

Ancak, kentlerimizin özürlüler de dahil olmak üzere tüm kentliler için yaşanabilir hale gelebilmesi sadece ilgili yönetimlerden beklenerek ulaşılabilecek bir sonuç değildir. Bu anlamda, 3 Aralık Dünya Özürlüler Günü vesilesi ile Odamız; tüm toplum kesimlerinin, kentlileri, merkezi ve yerel yönetimleri bu bilinç üzere hareket ve müdacele etmeye çağırmaktadır.
Kamuoyuna saygılarımızla duyururuz.

TMMOB Şehir Plancıları Odası
Yönetim Kurulu



.....