TMMOB ÖRGÜTLÜLÜĞÜNE;

Türkiye’nin Avrupa Birliği’yle 26 Haziran 2002 tarihinde imzaladığı “Türkiye Cumhuriyeti’nin Topluluk Programlarına Katılması İçin Genel İlkeler Üzerine Çerçeve Anlaşması” çerçevesinde, T.C. Çalışma Bakanlığı İş-Kur Genel Müdürlüğü’nce yürütülen “Aktif İşgücü Programları Projesi Yeni Fırsatlar Programı” kapsamında, Odamızın 2004 Aralık ayından itibaren gerçekleştirmekte olduğu, işsiz şehir plancılarına yönelik 1 yıl süreli ücretsiz “Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)” ve “Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS)” Eğitim Programı’na ilişkin TMMOB ile Odamız arasında görüş ayrılığı ortaya çıkmış, söz konusu anlaşmazlık TMMOB Yönetim Kurulu’nun 25 Haziran 2005 tarihli kararıyla, Şehir Plancıları Odası Yönetim Kurulu Üyelerinin, Şehir Plancıları Odası Onur Kurulu'na şikayet edilmesi noktasına kadar gelmiştir.

TMMOB Şehir Plancıları Odası Genel Merkezi’nin çağrısı üzerine, 16 Temmuz 2005 tarihinde Oda Danışma Kurulu toplanmış, konu kapsamlı biçimde tartışılmış ve aşağıdaki değerlendirmelerin TMMOB örgütlülüğüne iletilmesine karar verilmiştir.

1. TMMOB Şehir Plancıları Odası Danışma Kurulumuz, sözkonusu anlaşmazlığın, herşeyden önce TMMOB örgütlüğüne, geleneklerine, toplumsal-politik birikimine ve Odaların özerk yapılarına hiç bir biçimde zarar vermeksizin, TMMOB kamuoyu içerisinde değerlendirilmesi ve tartışılması bilincinde ve kararlılığındadır.
2. Oda Danışma Kurulumuz, Şehir Plancıları Odası Yönetim Kurulu’nun, TMMOB ilkelerine, örgütlülüğüne ve geleneklerine tüm örgütü ile saygılı olduğu konusunda güçlü, ortak bir kanıya varmıştır. Bu nedenle, konunun Şehir Plancıları Odası ile TMMOB arasındaki bağı zayıflatacak bir gerilim haline gelmeden sorunun çözülmesi konusunda en üst düzeyde çabanın gösterilmesi gerektiği konusunda fikir birliği içindedir.
3. Bu çerçevede Oda Danışma Kurulumuz, Oda Yönetimimizin bu süreçte uyguladığı politikaların arkasındadır ve bu projeye ilişkin tüm süreçleri desteklemekte ve olumlu sonuçlarının mesleğimize ve meslektaşlarımıza katkı sağlayacağına inanmaktadır.
4. Yapılan değerlendirme sonucunda, TMMOB Yönetim Kurulu’nun Şehir Plancıları Odası Yönetim Kurulu’nu Oda Onur Kurulu’na şikayet etmesinde izlenen yöntem, TMMOB ile Odalar arasındaki ilişkileri düzenleyen genel ilke ve yönetmelikler çerçevesinde, usul yönünden sorunlu görünmektedir. Öncelikli olarak, TMMOB Yönetim Kurulu, Denetleme Kurulu’nu konuya ilişkin olarak görevlendirdiği bir aşamada, sözkonusu Kurulun incelemesini tamamlamasını beklemeden, Oda Onur Kurulu’na şikayette bulunarak, kanımızca bir usul hatası yapmış bulunmaktadır.
5. Bununla birlikte, anlaşmazlığa konu olan kaynak kullanımına ilişkin bazı değerlendirmelerin de yapılması gerekli görünmektedir. Sözkonusu Avrupa Birliği kaynağının kullanıma açılması sürecinde Şehir Plancıları Odası yanında bazı diğer Odalarımızın da bu kaynaktan yararlanmak üzere başvuruda bulundukları bilinmektedir. Ayrıca, bazı Odalarımızın şubeleri ve temsilcilikleri, diğer kurumların projelerine destekleyici kurumlar olarak girmişlerdir. Her ne kadar Şehir Plancıları Odası dışında doğrudan proje veren Odalar TMMOB’nin uyarısı üzerine projelerini geri çekmişlerse de, destekleyici olarak giren ve projeler üzerinde doğrudan denetimi olmayan Oda şubelerinin katılımına yönelik bir değişiklik olmamıştır. Bu çerçevede TMMOB’nin söz konusu fondan yararlanma konusundaki genel perspektifinin tam anlamıyla bir tutarlı uygulamasının yapılamadığı görülmektedir.
6. Bu tür bir bütünlüklü uygulamanın ortaya çıkmamasındaki temel nedenlerden birisi, TMMOB ve Odaların kendi kaynakları dışındaki kaynaklardan yararlanma konusunda belli temel ilkeleri olmakla birlikte, özellikle ulusötesi kaynaklar konusunda nasıl bir tutum izleneceği konusunda TMMOB ve Odalar çerçevesinde kapsamlı bir tartışma sonucu oluşan bir genel çerçevenin oluşmamış olmasıdır. Şehir Plancıları Odası dışında başka Odaların da sözkonusu kaynağı kullanmaya yönelik başvurular yapmış olmaları bu yetersizliğin somut kanıtı olarak değerlendirilmelidir. Şu ana kadar yapılan tartışmalar çerçevesinde, TMMOB’nin bu konudaki tutumunda, Odamızın da paylaştığı iki temel ilke görece belirginleşmiş durumdadır. Bunlardan birincisi yapılan faaliyetin genel olarak kamu yararına, özel olarak da TMMOB ve Odalarımızın temelini oluşturan üyelerin genel yararına aykırı olmaması ve TMMOB ve Odalarımızın bağımsızlığını ve özerkliğini zedeleyecek unsurlar taşımamasıdır.
7. Anlaşmazlığa konu olan hibe çerçevesinde kullanılan kaynağın genel kamu ve Oda üyelerinin yararınalığı ilkesi açısından, sözkonusu proje hakkında kısa bir bilgilendirmenin, sözünü ettiğimiz boyutun tartışılması bağlamında faydalı olacağı açıktır: TMMOB Şehir Plancıları Odası tarafından anlaşmazlığa konu olan proje ile gerçekleştirilen “Sürekli Eğitim Merkezi”; “6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu”nda tarif edilen “..mühendislik ve mimarlık mesleği mensuplarının, müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak” amacı dayanak alınarak ve “ülke içinde ve dışında tüm resmi ve özel kuruluşlarla işbirliği yaparak uygulama ve kuram alanında mesleğin gelişmesini sağlamak üzere her türlü etkinlikte bulunmak” yönündeki Odamızın kuruluş amaçları ve 23. Dönem Yönetim Kurulumuzun çalışma programında yer alan “üyelerin mesleki niteliklerini artırmak, iş alanlarını geliştirmek ve çeşitlendirmek” hedefleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Eğitim programının özel amaçlarını ise, işsiz ya da işini kaybetme riski olan şehir plancılarının, mesleğimizin uygulanmasında önemli araçlar haline gelen bilgisayar teknolojileri konusunda donanımlarını ve becerilerini geliştirmek, bu suretle sosyal kapasitelerini ve istihdam olanaklarını artırmak, istihdamlarının sürekliliği konusundaki riskleri gidermek oluşturmaktadır. Bu anlamda, Odamızın kuruluş amaçlarının yanı sıra Yönetim Kurulumuzun çalışma programında belirlenen hedeflere de uygun içerikte hazırlanan proje ile gelir getirici bir işi olmayan, bu nedenle mesleki gelişimleri güçleşen üyelerimizin ücretsiz eğitim programından yararlandırılmasına olanak sağlanmıştır. Bu çerçevede, 20 bilgisayarlı bir derslikte, 20’şer kişilik 5 ayrı grupla ve 6 eğitmenle yürütülen bu projenin, oldukça yüklü başlangıç maliyeti bulunmaktadır. Toplam maliyet 111.260 Euro olup, bu tutarın yaklaşık %90’ı için T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşkur Genel Müdürlüğünün “Aktif İşgücü Programları Projesi Yeni Fırsatlar Programı” çerçevesinde, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Merkezi Finans ve İhale Biriminden hibe alınmıştır. Geri kalan tutar Şehir Plancıları Odası özkaynaklarından karşılanmaktadır. Yukarıda kısaca açıklanan projenin amacı ve içeriğine ilişkin bilgilendirmenin TMMOB Yönetim Kurulu’na çeşitli düzeylerde detaylı bir biçimde yapıldığı ve bu eğitim programının Odamız açısından önem ve gerekliliğinin TMMOB Yürütme Kuruluyla paylaşıldığı gözlenmektedir. Buna karşın, TMMOB Yönetim Kurulunun, 12 Mart 2005 tarihli kararıyla; “Şehir Plancıları Odası’nın TMMOB Yönetim Kurulu’nun 03.10.2004 tarih ve 70 sayılı kararına rağmen Avrupa Birliği tarafından finanse edilen İş-Kur ile imzaladığı Hibe Sözleşmesinin iptal edilmesine, İşkur’dan sözleşme karşılığı aldığı tutarı iade etmesine ve bu işlemleri 2 ay içinde tamamlayarak TMMOB’ne bilgi vermesine (M. Remzi Sönmez’in karşı oyuyla) oyçokluğuyla” karar verdiği ve sürecin Oda Onur Kurulu’na şikayete kadar vardığı anlaşılmaktadır.
8. TMMOB’nin konuyla ilgili raporunda, AB Fonlarının destek verdiği her projenin “Avrupa Topluluğu Tarafından Dış Faaliyetler Çerçevesinde Finanse Edilen Hibe Sözleşmeleri İçin Geçerli Genel Koşullar”ın Gizlilik başlıklı 5. maddesi ve “Hesaplar, Teknik ve Mali Kontroller” başlıklı 16.2’inci maddesi hükümlerine çeşitli gerekçelerle dahil olduğu belirtilmekte ve İŞKUR tarafından Türkiye ile AB arasındaki uluslararası anlaşma kapsamında AB fonlarının hibesi ile sürdürülen projelere atıfla “TMMOB ilkeleri ile örtüşmeyen bir şekilde mali, idari ve siyasi yükümlülükler getirildiği için, TMMOB ve bağlı Odaları, sözkonusu program kapsamında proje sunmamalı ve Standart Hibe Sözleşmesi imzalamamalıdır” (Avrupa Birliği-Türkiye İlişkileri ve TMMOB, Nisan 2005,TMMOB, s.93) denilmektedir. Bu çerçevede, Odalara öncelikle öncelikli projeleri için özkaynakların kullanımını, yetmemesi durumunda ise, Odalararası işbirliği olanaklarının araştırılmasını; yabancı kuruluş ve yabancı ülke fonlarının kullanımı gündeme gelirse de, özerkliğe ve bağımsızlığa dokunmayan hükümler içeren sözleşmelerin yapılmasını bildirmektedir. Odamızca, tam da bu kararda vurgulanan Odalararası dayanışmayı sağlamak amacıyla anlaşmazlığa konu eğitim programıyla aynı içerikte bir dizi girişim yapıldığı da bilinmektedir. Odamız Ankara Şubesinin CAD tabanlı çizim programlarını üyelerine sunabilmek amaçlı yürütmek istediği çalışmalar, bazı Odaların teknik altyapısının ancak 1-2 aylık sürelerde sınırlı olarak kullanılmasına olanak sağlamış, bazı Odalar da mekansal donanımlarını, kendi eğitim programlarının önceliği ve haklılığı ile, Odamızla paylaşamayacaklarını üzülerek bildirmişlerdir. Bu nedenle, Odamızın Odalararası dayanışma süreçlerini deneyip tükettiği ve işsiz üyelerine yeni donanımlar sağlayacak böylesi bir sürece, yukarıda aktarılan sakıncaların bulunmadığı yaklaşımıyla girdiği düşünülmektedir.
9. TMMOB’nin her dönemde olduğu gibi, içinde bulunduğumuz dönemde de Odaların mali, idari ve siyasi bağımsızlığına gölge düşürebilecek her türlü işbirliğinden kaçınma konusundaki duyarlılığı, Oda Danışma Kurulumuz tarafından da şiddetle paylaşılan bir kaygıdır. Bu tür bir kaynak kullanımı konusunda Odamızın da gerekli hassasiyeti göstermesini beklemek yerindedir. Oda Danışma Kurulumuz; Odamızın yukarıda kısaca özetlenen işsiz şehir plancılarına yönelik “Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD)” ve “Cografi Bilgi Sistemleri (GIS)” Eğitim Programı’nın içeriği, süresi ve amaçları incelendiğinde “idari, mali ve siyasi yükümlülük” ve Oda’nın “bağımsızlığı”na, “özerkliği”ne zarar veren bir unsurun bulunmadığı düşüncesindedir. Kaynak tahsisinde bulunan Avrupa Birliği’nin ilgili birimlerinin denetimine tabi olan unsur, projede kullanılan kaynağın gösterilen hedeflere ve öngörülen alanlara uygun kullanılıp kullanılmadığıdır. Bunun ötesinde, Oda’nın diğer işlemleri ya da bütçesi üzerinde bir denetim ya da gözden geçirme söz konusu değildir. Bu noktada, TMMOB ve Odamız arasında bir görüş ayrılığının ortaya çıktığı açıktır. Söz konusu mali denetim konusunda proje şartlarının TMMOB’nin bağımsızlığına yönelik bir tehdit oluşturduğu yönündeki yargının ortadan kalkması için, proje sözleşmesinin TMMOB Yönetim Kurulu’nda yeniden değerlendirilmesi gerekliliği ve bu yönde TMMOB Yönetim Kuruluna öneri yapılması konusunda Oda Danışma Kurulumuzda bir görüş birliği oluşmuştur. Bu anlamda, Oda Danışma Kurulumuzun TMMOB’nin tarihsel birikimine ve mücadele geleneğine güveni tamdır.
10. Son yıllarda ortaya çıkan küreselleşme ve bu sürece uyumlu yerelleşme sürecinin toplumsal ilişkilerde yol açtığı emek karşıtı cephelerin hem toplumsal hem de TMMOB örgütlülüğü açısından önemli tehditler içerdiği açıktır. Bu sürecin genel bir değerlendirmesi bir yana bırakılırsa, TMMOB örgütlülüğü ve Odaların üyeleri açısından da önemli tehditleri gündeme getirdiği bilinmektedir. Üyelerin etkinlik alanlarının küresel bir rekabete açıldığı bir ortamda, TMMOB ve Odalara düşen en önemli sorumluluklardan birisi, savunduğu toplumsal değerlerle çelişmeyen bir biçimde, üyelerinin donanımlarını arttırmaktır. Bu çerçevede, kaynak kullanımı konusunun TMMOB örgütlülüğü içinde çok daha fazla ve olabilen en demokratik ve katılımcı müzakere süreçleri işletilerek tartışılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Öte yandan TMMOB Odalarınca kullanılacak dış kaynak konusunun da, sadece ülke dışı değil, ülke içi kaynakların durumu (belediyelerle protokol yapan Odalar, şirketlerden bağış ve gelir sağlayan Odalar, hizmet üreten Odalar, sponsorluk alan Odalar vb.) bağlamında ele alınıp geniş kapsamda tartışılması gereken bir konu olarak TMMOB tartışma ve karar ortamına taşınması gerekli görülmektedir.

Sonuç olarak, Şehir Plancıları Odası Danışma Kurulu, anlaşmazlığa konu olan projenin ne “sosyal riski azaltma” projeleri gibi mevcut eşitsizlikleri “rehabilite” etmeye dönük bir çalışma, ne de “..... piyasasının düzenlenmesinde ..... Odasının rolü” türünde bir yönetişim projesi olmadığını; aksine, küreselleşme-yerelleşme süreciyle yoğunlaşan ve derinleşen sömürü sürecinin önemli bir bileşeni olarak ortaya çıkmakta olan hızlı niteliksizleşme ve yedek işgücü ordusu olgusu içinde artan bir biçimde yer alan işsiz şehir plancılarını, yeni süreçte güçlendirmeye yönelik bir amaca hizmet ettiğini düşünmektedir. Ayrıca Oda Danışma Kurulumuz, bu sürecin TMMOB örgütlülüğünün yıllar süren birikimli değerlerine; Odamızın kentlerimizin plansız, yağmacı anlayışlara terk edilmemesi, sosyal adaleti zedeleyen eşitliksizliklerin mekansal sonuçlarının en aza indirgenmesi, doğal, kültürel ve tarihsel değerlerimizin elden çıkarılmaması için yürüttüğü mücadeleye ve bu mücadelenin TMMOB örgütlülüğü içinde gerektirdiği işbirliği ortamlarına zarar vermemesi gerektiği kanısındadır.Bu anlamda, ayrılıklar üzerinden politika üretme yaklaşımının TMMOB örgüt bütünlüğüne zarar verebileceği de görülmelidir. Oda Danışma Kurulumuz, TMMOB’nin, dile getirmeye çalıştığımız tartışmalar zemininde bu süreci Odalarıyla yapıcı biçimde sürdüreceğine ilişkin güvenini korumakta, bunun her zamankinden daha gerekli ve yararlı olacağına inanmaktadır. Son olarak, TMMOB Şehir Plancıları Odası Danışma Kurulu, bu tür bir tartışma-değerlendirme süreci için gerek TMMOB örgütlülüğüne ve gerekse TMMOB Şehir Plancıları Odasının tüm bileşenlerine aktif görev ve sorumluk düştüğünün bilincindedir.

Saygılarımızla,

TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI DANIŞMA KURULU

16 Temmuz 2005