*Gönül Tankut için...

Gönül Hocam için bir şeyler yazmam istendiğinde, geri dönüp, kendisini yitirdiğimiz sırada ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisinin 2005/1 sayısında yazdığım sözlere göz attım. Aşağıdaki metnin küçük değişikliklerle günümüzde de geçerli olduğunu gördüm.

İnsanların ölümü kaçınılmaz, ölenle ağlayacağız, öldüğümüzde ağlayacaklar, doğanın yasaları böyle diyor. Ancak ölen kişileri yeniden üretebiliyor muyuz? Bence bu konunun üstünde durmak gerekir.

Sıraya koymaya çalışırsam; ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü öğretim kadrosundan Dündar Elbruz, Tarık Okyay, Tuğrul Akçura, Raci Bademli, Esat Turak, Ekmel Derya ve son olarak Gönül Tankut, yitirdiklerimiz... Yerlerini doldurabiliyor muyuz? Bu sorunun yanıtını kolay veremiyorum.

Çünkü eğitim; hem öğrenci, hem öğretmen olarak ilginç bir süreç ve çok sonra anlıyorsunuz sizi kimlerin etkilediğini, kimlere benzemeye çalıştığınızı, ya da bilinçaltınızın sizi nasıl davranmaya ittiğini. Eğer bir şey olduysanız mutlaka eğitim süreciniz ve birlikteliğiniz içinde herkesten bir şeyler almışsınız ve sonuçta kendinize bir yol bulmuşsunuzdur.

Gönül Hanım‘ın yaşamımdaki yerini bu bağlamda düşündüğümde; benim yönümü çizen kişiliklerden birisi olduğuna inanıyorum. Bireylerin varlıkları, bir arada olmanız, birlikte düşünmeniz sizi etkiliyor ve kimilerini ön plana çıkartıyorsunuz. Stüdyonun öğrencinin yaşamındaki yeri ayrıdır ve hocanızla ilişkiniz yüz yüzedir, biçim aradan kalkar. Eğitim sırasında, Gönül Hanım‘dan stüdyo dersi değil, kentleşme ve planlama tarihi derslerini aldım; buna karşılık Gönül Hanım‘ın varlığının ve kişiliğinin o dönemden beri beni etki altına aldığını düşünüyorum.

Gönül Hanım‘a bu gözle baktığımda şu sorular aklıma takılıyor:

İnsan olarak

• Ben şimdi nereden bulacağım sarı saçlı, kırmızı yanaklı, allıklı, rimelli, rujlu hocamı?
• Ben şimdi nereden bulacağım hasta yatağında (Sevgili Raci Bademli`nin ölümünden bir kaç gün önce yan odasında tedaviye alınmıştı) ilaçlarından çok rujunu ve allığını soran hocamı?

Hoca olarak

• Ben şimdi nereden bulacağım, üç dili anadili gibi konuşan ve bunun yarattığı kültürel birikimi ve zenginliği öğrencilerine aktaran bir insanı?
• Ben şimdi nereden bulacağım, internetsiz günlerde üçüncü sınıftaki bir tarih dersi için beni üç gün Karaman‘a gönderen hocamı?
• Ben şimdi nereden bulacağım ders vermeyi bir sanat, bir tiyatro sahnesi keyfine dönüştüren hocamı (reveranslar yapan, eşliğinde ders anlatan)?
• Ben şimdi nereden bulacağım, bir kongre ya da sempozyumu üç gün izleyip konuşmaları toparlayacak, yorumlayacak ve yeni kavramlar geliştirecek hocamı?

Diğer taraftan, Gönül Hanım‘ın meslek insanı olarak şehircilik, planlama, siyaset bilimi ve mimarlık alanlarında yaptığı katkılar kanımca önemlidir. Salt kuramın yapıldığı bir dünyayı şehirciliğe aktarmış; koruma alanındaki katkısını planlama kuramı açısından inceltmiş, uzlaşmacılık ve sahip çıkma olgularını ön plana çıkartmıştır. Çoğu kişi Gönül Hanım‘ı koruma ve tarih ile özdeşleştirir, oysa o bir şehircidir. Sanırım beni en çok etkileyen bu yönüdür; çoğunluğu mimar kökenli hocalarımın içinde, şehircilik meselesinin ayırdına varmama en çok katkıda bulunan kişidir Gönül Tankut.

Kanımca şehircilik; mimarlığı, planlamayı, mühendisliği kapsayan bir alan ve ben şehirciliği kenti yapma sanatı olarak yorumluyorum. Plancıların kullandığı uygulama sözcüğünü çok basit buluyorum, çünkü şehircilik bir arazi kullanım planı çizip, daha sonra arazi düzenlemesi yapma eyleminin ötesindedir, bir kültür ürünü üretme sorunsalı üzerine oturmalıdır.

Sürekli paradigma, sürekli yeni bir şeyler bulma uğruna şehirciliği unuttuğumuz dönemlerde Gönül Hanım bu konuda ısrarcı oldu. Zengin kültürünü planlamanın şehir boyutuna taşıdı ve şehirciliğin bir alanına daha da çok sahip çıktı. Tarihe bakmak, onun için bir iktisat, siyaset ve sosyolojinin ötesinde bir mekân üretme meselesini irdelemek ve bundan günümüz için dersler çıkarma sürecidir. Paradigmalara esir olmadan şehirciliğin kavramlarını geliştirmek için tarihe bakılmalıdır. Koruma da salt bir fiziksel öğeye indirgenemez, değişme kaçınılmazdır. Önemli olan değişmenin kurallarını belirlemektir. Korumaya bu açıdan baktı, yaşayan dokular içindeki yerini irdeledi ve savundu. Kendisinin plancı tarafı da güçlüydü, ancak o şehirciliğin önemli alanlarından birisi üzerinde yoğunlaştı, ömrünün sonuna kadar da koruma olgusunu bir kültür meselesi olarak sahiplendi.

Sanırım beni en çok etkileyen yönü buydu, herkese baş sağlığı dilerken şu soruyu sormadan edemiyorum:

Ben şimdi nereden bulacağım sarı saçlı, kırmızı yanaklı, allıklı, rimelli, rujlu şehirci hocamı?