Küresel iklim krizinin etkisiyle birlikte kuraklık, Türkiye`nin birçok bölgesinde kalıcı bir tehdit haline gelmiştir. Ancak birçok kentimizde olduğu gibi Ankara`da da çok uzun yıllardır atık ve içme suyu altyapısına ilişkin etkin çözümler üretilememiştir. Bu konuya dair raporlar, analizler, ulusal/uluslararası düzeyde çalıştaylar, görüşler ve uygulama projelerinin bir an önce hayata geçirilmesi gerekirken belediye idareleri, şimdiye kadar yaz aylarının yaklaşmasıyla birlikte barajların azalan doluluk oranları hakkında açıklama yapmakla ve kente belli bir gün yetecek kadar su rezervi kaldığını açıklamakla yetinmiştir. Hatta Melih Gökçek döneminde aylarca süren su kesintileri sebebiyle yurttaşların uzun kuyruklar oluşturarak su tankerlerinden su temin edebildiğini hatırlamak gerekir.
Dolayısıyla Ankara`da yaşanan su sorunu yalnızca yağış azlığıyla açıklanamaz. Plansız kentleşme, sanayi yatırımları, altyapı eksiklikleri ve su yönetiminde bütüncül bir kamu politikası yaklaşımının eksikliği, krizi daha da derinleştirmektedir.
ASKİ Genel Müdürlüğü`nün Haziran 2024 verilerine göre, Ankara`daki baraj doluluk oranı %30`un altına inmiştir. TÜİK verileri ise kişi başı günlük su tüketiminin 246 litreye ulaştığını, bunun da OECD ortalaması olan 160 litrenin yaklaşık %50 fazlası olduğunu göstermektedir. Bu durum, su krizinin yalnızca bireysel tüketimden değil, yönetişim ve yapısal planlama sorunlarından da kaynaklandığını açıkça ortaya koymaktadır.
Sorumluluk Yalnızca Bireylerde Değil
Ankara Büyükşehir Belediyesi ve ASKİ, geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada kademeli tarifelendirme uygulamasıyla bireysel su tüketimini azaltmayı hedefleyen önemli bir adım atmıştır. Buna göre aylık su tüketimi 0-10 m³ arasında olan abonelere %10 indirim uygulanırken, ticari olmayan konut abonelerinde 10 m³`ten fazla su tüketiminde %10 indirim uygulanmayacağı belirtilmiştir. ASKİ verileri, Ankara`da kişi başı su tüketiminin OECD ortalamalarının çok üzerinde olduğunu belirtse debu uygulama, esas olarak küçük ölçekli yerel tüketicileri kapsamaktadır.
Oysa Ankara`nın su kaynakları üzerindeki en büyük yük:
- Büyük ölçekli tarımsal sulama alanları,
- Organize Sanayi Bölgeleri (OSB`ler),
- Kimya, tekstil ve gıda gibi yüksek su tüketimli sanayi kolları,
- Kamu kurumları ve yeşil alan sulamaları gibi büyük kullanıcı gruplarından kaynaklanmaktadır.
TÜİK`in 2023 verilerine göre, Ankara`daki toplam su tüketiminin yaklaşık %22`si sanayi sektörüne gitmektedir. Özellikle OSTİM, İvedik ve ASO gibi OSB`lerde faaliyet gösteren su yoğun sektörlerin günde yüzbinlerce metreküp su tükettiği bilinmektedir. Buna rağmen, bu tüketimin boyutları şeffaf biçimde paylaşılmamakta ve bu alanlara yönelik caydırıcı tarife ya da denetim uygulamaları hayata geçirilmemektedir.
Kamu kurumları ve belediyeye ait yapıların su kullanımı da çoğu zaman kontrolsüz ve denetimsizdir. Kent genelinde park, bahçe ve refüj sulamalarında hâlâ içme suyu kullanılmakta; gri su sistemleri ve yağmur suyu toplama uygulamaları yaygınlaştırılamamaktadır.
Ayrıca belediyeler de dahil olmak üzere birçok kamu idaresi özellikli ve ayrıcalıklı konut bölgelerinde yapay göletler ve havuzlar oluşturmakta, aynı şekilde doğal alanlarda yapay kanallar inşa etmekte ve süreklileşen bir su israfının yanında taşkın gibi çeşitli doğal afetlere davetiye çıkarmaktadır.
Kademeli Tarifelendirme Ankara İçin Yeterli mi?
ASKİ`nin kademeli su tarifesi uygulaması, bireysel kullanıcıları hedef alması bakımından önemli olmakla birlikte, sorunun yalnızca bireysel tüketicilerle sınırlıymış gibi sunulması gerçeği tam anlamıyla yansıtmamaktadır. Türkiye genelinde olduğu gibi Ankara`da da sanayi sektörü su tüketiminde büyük pay sahibidir. Özellikle Organize Sanayi Bölgeleri (OSB`ler), kimya, tekstil ve gıda sanayisi gibi yüksek su tüketimine sahip sektörler, Ankara`nın su kaynakları üzerinde ciddi bir baskı oluşturmaktadır.
Arıtma, su geri kazanımı ve yeniden kullanım gibi sürdürülebilir su yönetimi uygulamaları Ankara`da henüz yaygınlaşmamış; su tasarrufuna yönelik politika ve yaptırımlar sınırlı kalmıştır. Örneğin, gelişmiş ülkelerde şehirlerde kullanılan suyun ortalama %20–30`u arıtılarak geri kazanılırken (UNEP, 2021; WHO, 2022), Türkiye genelinde bu oran 2023 yılı itibarıyla %5 civarındadır (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2023). Ankara özelinde ise, arıtılmış atık suyun yeniden kullanım oranı %1`in altındadır (ASKİ, 2023). Yağmur suyu hasadı ve gri su kullanımı gibi teknikler ise halen birkaç pilot proje ile sınırlı kalmaktadır.
Bu nedenle kademeli tarifelendirme yalnızca bireysel tüketicilere değil; sanayi, kamu kurumları ve diğer büyük tüketicilere yönelik etkili, şeffaf ve yaptırımlı su yönetimi politikalarını da içermelidir.
Ankara`nın Su Yönetimi Vizyonu Nedir?
ASKİ`nin 2023 yılında hazırladığı Kuraklık Acil Eylem Planı, Ankara Büyükşehir Belediyesi`nin 2024`te düzenlediği Kuraklık Planı Toplantısı ve mevcut Su Yönetimi Master Planı, Ankara`nın su krizine yönelik önemli çerçeve belgeleri olarak görülmektedir. Ancak bu planlarda ciddi eksiklikler vardır:
- Uygulama araçları ve somut mekanizmalar geliştirilmemiştir,
- Güncel verilere dayalı izleme ve değerlendirme sistemleri oluşturulamamıştır,
- Paydaş katılımı (STK`lar, akademisyenler, yurttaşlar) sınırlı kalmıştır.
Sadece "belge hazırlanması" yeterli olmayıp, somut, bağlayıcı ve sürdürülebilir adımların atılması zorunludur.
Ankara Büyükşehir Belediyesi`nin hazırladığı "Kuraklıkla Mücadele Eylem Planı" gibi önemli belgeler olmasına rağmen, bunlar uygulamaya dönük somut, bağlayıcı ve sürekli araçlara dönüşememektedir. Su yönetimi hâlâ kurumlar arasında parçalı bir yapıdadır ve merkezi ile yerel yönetimler arasında gerekli eşgüdüm sağlanamamaktadır.
Sanayi yatırımlarının su kullanımı üzerindeki etkisi neredeyse hiç kamuoyuna açıklanmamakta, su fiyatlarındaki artışlar ise yalnızca konut kullanıcılarını hedeflemektedir. Oysa gerçekçi ve adil bir su yönetimi için büyük tüketici gruplarına yönelik şeffaflık ve yaptırım mekanizmalarının oluşturulması şarttır.
Ayrıca kamu idareleri başta olmak üzere tüm kamu yapılarında su tasarrufu uygulamalarının ne ölçüde denetlendiği sorgulanmalıdır. Şehir genelindeki yeşil alan sulamalarından kamu binalarındaki kullanım alışkanlıklarına kadar kamu, su tasarrufu konusunda örnek olmak zorundadır.
Ankara`nın susuzluk sorunu sadece yaz aylarında gündeme gelen geçici bir kriz değildir; bu bir planlama ve yönetişim sorunudur. Kentin geleceğini şekillendiren tüm karar vericiler, suyu temel bir yaşam hakkı ve stratejik kaynak olarak görmeli, iklim krizine karşı dirençli, adil ve sürdürülebilir politikalar geliştirmekle yükümlüdür.
Kamuoyunu sürecin aktif bir parçası olmaya, karar vericileri ise şeffaf, katılımcı ve bütüncül bir su yönetimi anlayışını benimsemeye davet ediyoruz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
Kaynakça
Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB). (2024). Kuraklıkla mücadele eylem planı. Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi (ASKİ). (2023). Ankara`da su kaynakları ve atık su yönetimi. https://www.aski.gov.tr
ASKİ Genel Müdürlüğü. (2023). Kuraklık acil eylem planı. Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi.
ASKİ Genel Müdürlüğü. (2024, Haziran). Baraj doluluk oranları verileri. Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı. (2023). Arıtılmış atık suların yeniden kullanım oranları ve su yönetimi raporu. https://www.csb.gov.tr/aritilmis-atiksularin-yeniden-kullanim-oraninda-yuzde-4-olan-yil-sonu-hedefi-asildi-bakanlik-faaliyetleri-34168
OECD. (Erişim Tarihi: 17 Haziran 2025). Urban water consumption indicators. OECD Water Governance Initiative. https://www.oecd.org/gov/regional-policy/water-governance.htm
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Su ve atıksu istatistikleri 2023. https://www.tuik.gov.tr/
Türkiye Su Platformu. (2022). Su hakkı ve su yönetimi politikaları. Türkiye Su Platformu Yayınları.
United Nations Environment Programme (UNEP). (2021). Water reuse: An essential part of the water management toolkit. https://www.unep.org/resources/report/water-reuse-essential-part-water-management-toolkit
World Health Organization (WHO). (2022). Global water safety and sustainability report. https://www.who.int/publications/i/item/global-water-safety-and-sustainability-report
