BM-HABITAT PROGRAMI'NIN "EN AZ 100 MİLYON GECEKONDU SAKİNİNİN YAŞAMLARINDA, 2020 YILINA KADAR ÖNEMLİ İYİLEŞMELER SAĞLANMASI"AMACININ GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK STRATEJİSİ
BASIN AÇIKLAMALARI
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN YERLEŞİMLERİ PROGRAMI (BM-HABITAT)
YÖNETİM KONSEYİ TOPLANTISI 19. OTURUMUNDA
(UN-HABITAT GOVERNING COUNCIL SESSION 19)
(NAİROBİ, 5-9 MAYIS 2003)
ALINAN
‘BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL BİLDİRGESİ’NİN
GECEKONDU SAKİNLERİNİN YAŞAMLARINI İYİLEŞTİRME
KONULU HEDEFİNİN UYGULANMASI VE İZLENMESİ’
(‘IMPLEMENTING AND MONITORING THE GOAL OF THE UNITED NATIONS MILLENNIUM DECLARATION ON IMPROVING THE LIVES OF SLUM DWELLERS’) (19/5)
BAŞLIKLI KARAR UYARINCA HAZIRLANAN
‘BM-HABITAT PROGRAMI’NIN BİNYIL KALKINMA HEDEFİ NO.7, AMAÇ NO.11’İN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK STRATEJİSİ’
(‘UN-HABITAT’S STRATEGY FOR THE IMPLEMENTATION OF THE MILLENNIUM DEVELOPMENT GOAL 7, TARGET 11’) ÇALIŞMASI
TÜRK MÜHENDİS VE MİMARLAR ODALARI BİRLİĞİ (TMMOB)
ŞEHİR PLANCILARI ODASI ADINA [1]
ÇEVİREN / DERLEYEN: EGE YILDIRIM
MART 2004
BM DAİMİ DELEGELER KOMİTESİ (COMMITTEE OF PERMANENT REPRESENTATIVES) BAŞKANININ 15 EYLÜL 2003 TARİHLİ ÇALIŞMA RAPORU VE ÇALIŞMANIN BM DAİMİ DELEGELER KOMİTESİ ÇALIŞMA GRUBU’NDAKİ (CPR WORKING GROUP) 24 KASIM 2003 TARİHLİ SUNUMU [2]
BM-İnsan Yerleşimleri (Habitat) Yönetim Konseyinin 19/5 sayılı kararı: ‘Birleşmiş Milletler Binyıl Bildirgesi’nin Gecekondu Sakinlerinin Yaşamlarını İyileştirme Konulu Hedefinin Uygulanması ve İzlenmesi’ (‘Implementing and Monitoring the Goal of the United Nations Millennium Declaration on Improving the Lives of Slum Dwellers’):
- BM-HABITAT’ın gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme hedefinin uygulanması ve izlenmesi konusunda oynadığı kilit rolü teşvik etmekte ve desteklemektedir.
- Komite Başkanı’nın (Executive Director), Daimi Delegeler Komitesi’nin (CPR) onayına bu konuda bir strateji raporu sunmasını talep etmiştir.
Stratejinin Amacı:
- Genel olarak tüm Binyıl Kalkınma Hedeflerinin (Millennium Development Goals (MDG’s)), özel olarak kent yoksullarını ilgilendiren maddelerinin, BM-Habitat’ın örgütsel birimlerinin öncelik ve eylemlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmesi.
Binyıl Kalkınma Hedefleri (MDG’ler), BM-Habitat Programı’nın amaçları, etkinlikleri ve kapasitesi açılarından program bünyesine alınmaya uygundur. BM-Habitat programının etkinlikleri, BM’nin Temel Stratejisi ile uyumludur.
Binyıl Kalkınma Hedefi (MDG) No.7: Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanması (Goal 7: Ensure Environmental Sustainability)
7 No’lu Hedefin altındaki amaçlar:
- Amaç No.9: Sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin, ülkelerin politika ve programlarına yerleştirilmesi, çevresel kaynaklarının kaybının önüne geçilmesi (Target 9: Integrate the principles of sustainable development into country policies and programmes; reverse loss of environmental resources)
- Amaç No.10: Güvenli içme suyuna sürdürülebilir erişimi olmayan kişilerin oranının yarı yarıya azaltılması (Target 10: Reduce by half the proportion of people without sustainable access to safe drinking water)
- Amaç No.11: En az 100 milyon gecekondu sakininin yaşamlarında, 2020 yılına kadar önemli iyileşmeler sağlanması (Target 11: Achieve significant improvement in the lives of at least 100 million slum dwellers, by 2020)
(Kaynak: http://www.un.org/millenniumgoals/)
Kararın öncesindeki süreçte önemli dönüm noktaları:
- Yeni Binyılda Kentler ve Diğer İnsan Yerleşimleri ile ilgili Bildirge – Stratejik Vizyon Belgesi (Declaration on Cities and Other Human Settlements in the New Millennium – Strategic Vision Statement) (1999): Kentsel yoksulluğa, kadınların rolüne, haklara dayalı teşvik / bilinçlendirme araçlarına yeniden odaklanma
- Istanbul + 5 (Haziran 2001) toplantısı
- Dünya Bankası ile BM-Habitat arasında Kentler İttifakı (Cities Alliance) ortaklığı: Nelson Mandela destekli Gecekondusuz Kentler Eylem Planı (Cities without Slums Action Plan)
- İnsan Yerleşimleri Merkezi’nin (Centre for Human Settlements), BM İnsan Yerleşimleri Programı / BM-Habitat (UN Human Settlements Programme / UN-Habitat) sıfatına yükseltilmesi (Kasım / Aralık 2001)
- Johannesburg Sürdürülebilir Kalkınma Bildirgesi (Johannesburg Declaration on Sustainable Development) (2002): BM-Habitat’ın sorumluluğunun gündemin üst sıralarına taşınması
- Kofi Annan’ın Binyıl Zirvesine sunduğu rapor sonucunda, gecekondu konusunun Binyıl Bildirgesi’ne ve MDG’lere dahil edilmesi
BM’nin Temel Stratejisinin Ana Öğeleri:
1. İnceleme (Analysis): Binyıl Projesi (the Millennium Project), MDG’lerin hayata geçirilmesi için politika seçeneklerini incelemekte ve bir uygulama planı geliştirmektedir.
2. Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon (Campaigning / Mobilisation): Binyıl Kampanyası (the Millennium Campaign), gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde Binyıl Bildirgesi’ne (the Millennium Declaration) politik desteği harekete geçirmektedir.
3. Uygulamaya Yönelik Etkinlikler: Ülkeler düzeyinde uygulamaya yönelik etkinlikler, BM Kalkınma Grubu (UN Development Group) aracılığıyla kurumlar arasında koordine edilmektedir.
4. İzleme (Monitoring): MDG’lerin gerçekleşmesi yolunda kaydedilen ilerleme, BM Kalkınma Grubu öncülüğünde izlenmektedir.
1- İnceleme (Analysis):
- İki ana raporun hazırlanması ile pekiştirilmiştir:
o İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor: ‘Gecekondu Sorunu: İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor 2003’, özel olarak gecekondu konusuna adanmıştır.
o Dünya Kentlerinin Durumu Hakkında Rapor: Dünya Kentlerinde Su ve Arındırma (Sanitation) Durumu raporları
- Mevcut bilgilerde doldurulması gereken boşluklar:
o Gecekondu ve kentsel yoksulluk
o Konut mülkiyeti güvencesi (secure tenure)
o Kiralık konut
o Toplumsal cinsiyet eşitliği
o Toplumsal dışlanma
o Yoksullar arasında kentsel geçim kaynakları
o Yukarıdaki konulardaki En İyi Uygulamalar (Best Practices) ve İyi Politikalar (Good Policies) ödülleri, başarılı örnekler vermiştir.
- Binyıl Projesi danışmanı: Jeffrey Sachs
- Binyıl Projesi’ne destek iki danışma grubu kurulmuştur:
o BM Uzmanlar Grubu (Experts Group)
o Uluslararası Danışma Kurulu (Committee of Advisors)
o Ayrıca 10 adet çalışma grubu (task forces)
2- Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon (Campaigning / Mobilisation):
- BM-Habitat, Binyıl Bildirgesi’ne koşut olarak iki önemli destek aracı benimsemiştir: Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya (Global Campaign for Urban Governance) ve Konut Mülkiyeti Güvencesi için Küresel Kampanya (Global Campaign for Secure Tenure). Bu olumlu rastlantı, BM-Habitat etkinliklerinin MDG’ler süreci ve ilkeleri ile pürüzsüz bir şekilde bütünleşmesini sağlamıştır. Örgüte verilen iki önemli göreve yönelik bu iki kampanya, MDG’lere katkı sağlamanın stratejik hareket noktalarıdır.
- Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya:
o Hedefler:
§ Kent yoksullarının karşılaştığı engelleri azaltacak sistemli reformların desteklenmesi ve ilerletilmesi
§ Kent yönetimlerinde daha geniş bir kapsayıcılık (inclusiveness) oluşmasının, özellikle kent yoksullarının karar verme süreçlerine tam katılımlarının teşvik edilmesi
o Süreç:
§ Kentsel Yönetişim kampanyasının MDG’lerin gerçekleşmesine stratejik katkısı, teşviğe dayalı, düzenleyici (normative), uygulamaya yönelik (operative) ve bilgi yönetimine dayalı etkinlikler aracılığıyla olacaktır
§ Bilinçlendirme ve teşvik etkinlikleri, BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi – Yoksullukları Önleme Strateji Belgesi (UNDAF – PRSP) gibi çalışmaların, kentsel yoksulluğu her düzeyde ortadan kaldırma amacı ile hazırlanmasını güvenceye alınmasına yönelik olacaktır.
o Kampanya, BM-Habitat’ın diğer programları ve birimleri ile işbirliği yaparak, bu program ve birimlerin yoksul-yanlısı (pro-poor) yönetişimi destekleyici niteliklerine katkıda bulunacaktır
o Kampanya, kentlerdeki kadınların ihtiyaçlarına sürekli olarak özel önem verecektir
- Konut Mülkiyeti Güvencesi için Küresel Kampanya:
o Hedef:
§ Enformel (düzensiz, yasadışı) yerleşim alanlarında iskan eden kişiler için konut mülkiyeti güvencesi sağlayarak yaşam koşullarını iyileştirmek
o Özellikler:
§ En yoksul nüfus kesimlerinin yaşam koşullarını iyileştirmek için, marjinal nüfus ve kadınlar dahil olmak üzere bu kesim için konut mülkiyeti güvencesini sağlamaya yönelik tasarlanmış bir destek aracı
o Süreç:
§ Müzakere yöntemi, zorla evden çıkarılma (forced eviction) uygulamalarına bir alternatif olarak teşvik edilecektir (Zorla Evden Çıkarılmalar Hakkında Danışma Grubu).
§ Uygun konut edinme hakkına saygı duyulması teşvik edilecektir.
o Çıktılar (outputs):
§ Yoksul mahallelere temel hizmetlerin götürülmesine katkıda bulunmaya dayanan, kent yoksullarına doğrudan yarar sağlayacak barınma stratejileri
§ Konut mülkiyeti güvencesinin sağlanması sayesinde, kent yoksullarının uygun kredi türlerine erişimlerinin mümkün olması
o Konut Mülkiyeti Güvencesi Kampanyası’nın Hedef No.11’in Uygulanmasına katkısı şu araçlarla olacaktır:
§ İnceleme: Enformel yerleşim alanlarındaki koşulların ve belediye düzeyinde yönetişim durumunun incelenmesi
§ Kampanyalar: Gecekondu sakinlerinin örgütleri arasındaki çalışma ilişkilerinin güçlendirilmesi. Ulusal Binyıl Kampanyaları / Hareketleri (National Millennium Campaigns / Movements)
§ Uygulamaya yönelik etkinlikler: Barınma ile ilgili önceliklerin somut eylemlere dönüştürülmesi (araziye, altyapıya ve barınma imkanına erişim)
§ İzleme: Hedeflerin, eşik değerlerin (benchmarks) ve kampanyanın başarılarını ve MDG’lere katkısını izleme araçlarının oluşturulması
- Medya ve İletişim Stratejisi:
o Stratejinin önemli bir unsuru olarak vurgulanmaktadır.
o Tüm kesimlerin başarılı katılımını kolaylaştırıcı bir ortam yaratmaya yönelik mesajların iletileceği çeşitli ortaklar hedeflenmektedir.
o Hedeflenen dinleyici kesimlerin her biri için iyi tartılmış ve tasarlanmış teşvik ve eğitim içerikli malzemeler gerekli olacaktır.
o Hedeflenen dinleyici kesimlerin her biri için en uygun olan iletişim kanalları dikkatle incelenecektir.
o Uluslararası düzeyde, BM-Habitat New York’taki MDG Kampanya ofisini koordine edecektir.
- Genel Sekreterin MDG Kampanya Koordinatörü: Eveline Herfkens
3- İzleme (Monitoring):
- BM-Habitat’ın izleme konusundaki kapasitesi ve uzmanlığı vurgulanmaktadır.
- BM-Habitat Orta Dönem Planı (2002-2005)
- Stratejik Yaklaşım:
o Küresel düzeyde:
§ Kentsel Göstergeler Programı 2003-2006’nın (Urban Indicators Programme) üçüncü etabının başlatılması ile küresel düzeyde karşılaştırmalara elverişli, yüksek kaliteli veri toplanması, yerel politika üretimi için anlamlı göstergelerin geliştirilmesinin desteklenmesi
§ Kentsel haksızlık konusunda araştırma çalışmalarının başlatılması
o Yerel düzeyde:
§ Yerel politika üretimini güçlendirecek yerel izleme sistemlerinin geliştirilmesi
§ Yerel politikalar açısından ilgili ve anlamlı bilgi toplanması için Yerel Kentsel Gözlemevleri’nin kurulması
o Yerel düzeyde veri toplaması ve kent ölçeğinde raporlama, BM-Habitat’ın kendine özgü özellikleridir.36 ülkede yoğun veri toplama çalışması yapılmaktadır. Dünyadan örnekleme olarak 350 kent seçilecektir.
- Araçlar ve Kanallar:
o Hane anketleri
o Yerel halk (community) profillerinin çıkarılması
o Uzman grup toplantıları
o Kentsel göstergeler
o Politikaların değerlendirilmesi
o Ülke düzeyinde izleme: MDG raporları, stratejiler, yatırım ve finansman ile ilgili ülke araştırmaları
4- Uygulamaya Yönelik Etkinlikler (Operational Activities):
- Bölgesel ofisler politika reformlarını desteklemektedir. (Nairobi’den yönetilmekte olan küresel kampanya ve programlarla eşgüdümlü olarak yapılan teşvik etkinlikleri, yüksek düzeyli seminerler ve ilgi grupları ile danışma toplantıları)
- Yerel ve ulusal düzeylerde yeterli kurumsal ve kişisel kapasite geliştirmesi ile, çalışmaların sürdürülebilirliğinin ve uzun vadeli etkilerinin sağlanması
- Örnek niteliğinde büyük ölçekli projeleri yürütülerek, politika rehberlerinin meşrulaştırılması ve düzenleyici (normative) etkinliklere geri besleme sağlanması
- Hedef No.11’i uygulamaya kendilerini adamış olan ülke ve şehirlerde, gecekonduların ıslah edilmesi için yerel ve ulusal eylem planlarının hazırlanmasının ve uygulanmasının desteklenmesi
Küresel Programlar:
- Afet Yönetimi Programı (Disaster Management Programme):
o Afet / çatışma sonrası durumlarda özellikle savunmasız olan kentsel nüfus hedeflenmektedir.
- Daha Güvenli Kentler Programı (Safer Cities Programme):
o Şiddet ve suç, sürdürülebilir kentsel gelişmenin önündeki başlıca engeller olarak tanımlanmaktadır.
- HIV/AIDS Programı
o HIV/AIDS’e maruz kişilere barınma ve ilgili hizmetlerin temin edilmesinde yerel toplulukların ve yerel yönetimlerin kapasitesi geliştirilmektedir.
- Kentsel Yönetim Programı (Urban Management Programme):
o Kentlerin ekonomik büyümeye, toplumsal gelişmeye ve yoksulluğun ortadan kaldırılmasına sağladığı katkıları güçlendirmeye yönelik büyük bir atılımdır.
o 7 no.lu Hedef ve 11 no.lu amaç da dahil olmak üzere, MDG’lerin uygulanmasına katkı sağlamak için birçok fırsat yaratmaktadır.
o Bir ‘Kentsel Binyıl Ortaklığı’ oluşturulmasına doğru geçiş düşünülmektedir.
- Eğitim ve Kapasite Geliştirme Etkinlikleri (Training and Capacity Building Activities):
o Yerel yönetim görevlilerinin ve onların sivil ortaklarının bilgi, beceri ve motivasyonları geliştirilmektedir.
- Kentsel Çevre Programı (Urban Environment Programme):
o Kentlerin, kentsel büyüme ve değişim ile ilgili ihtiyaç ve baskıları, yerel çevre kaynakları ile dengelemekte daha iyi yöntemler bulmasına yardımcı olunmaktadır.
- Doğu ve Güney Afrika için Gecekondusuz Kentler Alt-Bölgesel Programı (Cities Without Slums Sub-Regional Programme for Eastern and Southern Africa):
o Alt-bölgenin seçilmiş kentlerindeki gecekondu alanlarının belirlenmesine (localisation) katkıda bulunmak için özellikle tasarlanmıştır.
- Afrika Kentleri için Su Programı, Asya Kentleri için Su Programı ve Yoksul-yanlısı Kentsel Su Yönetişim Programı (Water for African Cities and Water for Asian Cities & Pro-poor Urban Water Governance Programme)
o Afrika ve Asya ülkelerinde büyüyen kentsel su krizinin etkili bir biçimde ele alınması ve su kaynaklarının kirlenmekten korunması çalışmaları desteklenmektedir.
Amaç No.11’in Finansmanı:
- Stratejinin önemli bir unsuru olarak vurgulanmaktadır.
- 500-100 milyon dolar tahmini bütçe bulunmaktadır
- BM-Habitat’ın 7 no.lu MDG ve 11 no.lu amacın finansmanına katkı stratejisi, hem uluslararası hem de ülke içi parasal kaynaklara yönelik kaldıraç görevine odaklanmaktadır; bunun için yatırım öncesi ve proje hazırlama süreçlerine yaratıcı yaklaşımlara öncülük edilecektir.
- Bununla ilgili yeni bir program oluşturulmaktadır: Alt-Program No.4: İnsan Yerleşimleri Finansmanı (SP4: Human Settlements Financing)
- SP4’ün ana hedefi, ‘barınma ve ilgili altyapı gelişim programlarını, konut finansmanı kurumlarını ve mekanizmalarını desteklemeye yönelik olarak, uluslararası ve ülke içi kaynaklardan fonlar oluşturmak’ olarak tanımlanmaktadır (Revised UN Medium Term Plan, A/57/6/Rev.1)
- BM-Habitat, GC19’dan sonra bir Küresel Barınma için Yardım Olanağı (Global Shelter Assistance Facility (G-SAF)) geliştirmiştir; bunun üç ana çalışma alanı olacaktır:
o Mevcut ve yeni finansman temini olanakları ile birlikte çalışarak barınma konusunun daha fazla vurgulanmasının sağlanması
o Belediyelerle / STK’larla (Community-Based Organisations (CBO’s)) birlikte pro-aktif çalışmalar yaparak barınma ve ilgili altyapı hizmetlerini iyileştirmeye yönelik proje yapılandırılmasına yardımcı olunması
o Çekirdek sermaye ve pilot projelerin finansmanı gibi parasal destek yöntemleriyle daha uzun vadeli finansmanın beklendiği ancak henüz bulunamadığı programların başlatılmasının sağlanması, ayrıca fonların alıcılarının kapasitelerin geliştirilmesi
- United Nations Habitat and Human Settlements Foundation (UNHHSF)
Eşgüdüm ve Sosyal İlişki Ağı Kurulması (Networking):
- BM sistemi ile eşgüdüm ve ilgili tüm paydaşlarla ortaklık, stratejinin önemli bir parçasıdır.
- Bu konuyla ilgili kurulan birimler:
o BM Uzmanlar Grubu (Experts Group)
o UNDG (BM Kalkınma Grubu) Çalışma Grubu
o MDG Gecekondu Çalışma Grubu 8 (MDG Task Force 8 on Slums)
- İlgili diğer kurumlar:
o Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)
o Ükeler ve Diğer Ortaklar: Sivil Toplum
Hedef No.11 ve BM-Habitat’ın Birimleri:
- BM Merkezdeki Çekirdek Kadro – Birimler:
o Barınma ve Sürdürülebilir İnsan Yerleşimleri Kalkınma Bölümü (Shelter and Sustainable Human Settlements Development Division)
o İzleme ve Araştırma Bölümü (Monitoring and Research Division)
o Bölgesel ve Teknik İşbirliği Bölümü (Regional and Technical Co-operation Division)
o Bilgi Hizmetleri (Information Services)
o Finansman Alt-Programı (Finance Sub-Programme)
İlerleme için İzlenecek Yol:
- 19uncu GC’nin 19/5 sayılı kararı: “20nci ve daha sonraki GC oturumlarının odak noktası, gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme konulu bildirisine ilişkin tasarının uygulanması ve izlenmesi’ olmalıdır.”
- Bu süreç, BM-Habitat’ı BM sisteminin önde gelen kurumları arasında tutmak için gelecekte de çabalar gerektiren bir süreklilik içindedir.
- Dünya Kent Forumu (World Urban Forum)
Sunuma İlişkin Yorumlar:
- Kapsamlı bir belge
- BM-Habitat’ın iş programı, dolaylı veya dolaysız olarak kent yoksullarının ve gecekondu sakinlerinin yaşam koşullarını iyileştirecek şekilde tasarlanmıştır.
- Esas sorun, etkinlikler için gerekli parasal kaynakların nasıl bulunacağıdır.
- Bu denli büyük bir iş için gerekli kaynakları yaratmak için, bu belgeye danışmanların önerileri de katılarak CPR toplantılarında tartışmaya sunulmalıdır.
- Halihazırda BM-Habitat’ın bütçesinden finanse edilen veya edilmeye gereksinimi olan proje/ programlar hangileridir?
- Eğer varolan kaynaklar sınırlı ise, öncelikler nedir?
- Yerel kaynakların harekete geçirilimesi ve sivil toplum / STK’lar ile ortaklıklar
- Kaç proje yürütülecektir?
- Kaç kişinin / hanenin yaşam koşulları iyileştirilecek / yardım edilecektir?
- Örgütün söz konusu etkinliklerin tümünü yürütebilmesi gerçekçi midir?
- ‘Yoksulluğun dişileştirilmesi’ (feminisation of poverty) and iyileştirme sürecinde kadınların rolü
Strateji Doğrultusunda BM-Habitat Tarafından Yürütülecek Eylemler Listesi
(Actions to Be Conducted):
İŞLEVLER PLANLANAN ETKİNLİKLER
İnceleme
1
Gecekondulara özgü öncelikler hakkında araştırmalar yapılması:
- küreselleşen ve kentleşen bir dünyada gecekondu koşulları ve eğilimleri hakkındaki bilginin geliştirilmesi
- gecekondular ve gecekondu sakinleri ile ilgili en iyi uygulamaların ve politikaların tanımlanması ve incelenmesi
2
‘Gecekondu Sorunu: İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor 2003’ başlıklı raporun BM-Habitat’ın gelecekte gecekondular üzerine yapacağı inceleme çalışmaları için temel kılavuz olarak kullanılması
3
Dünya Kentlerinde, Su ve Arındırma Durum raporlarının üç yılda bir yayınlanarak MDG’lerin tüm bileşenlerini destekleyen analitik bilgi sağlamayı sürdürmesi
Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon
4
Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya: Kampanya, Ulusal Planlardan ve Kent Planlarından türeyen eylemsel etkinliklere destek olacak ve planların somut eylemlere geçişinde girdiler sağlayacaktır
5
Kampanya, kentlerde kadınların ihtiyaçlarına özel önem vermeye devam edecektir
6
Güvenli Barınma için Küresel Kampanya: Üye ülke devletleri ve bunların ortakları ile birlikte çalışarak, Bimnyıl Kalkınma Hedeflerinin 11 no.lu Amacına ulaşma yolundaki dört işlevsel alanda yardımcı olacaktır
7
Kampanya, barınma konusunun öncelikli unsurlarını somut eylemlere dönüştürecektir: politika reformları, kapasite geliştirme, bilinçlendirme, programlı girişimler (gecekondu ıslahı ve şehir planlama)
8
Kampanya, hedefler koyacak, eşik değerler belirleyecek ve kampanyanın başarılarını ve MDG’lere katkısını izlemeye yönelik araçlar kuracaktır
9
Kampanyanın gelişmekte olan ülkelerin Yoksulluğu Azaltma stratejilerinin merkezinde yer alması ve kent yoksullarının yaşamlarını iyileştirme fırsatlarının değerlendirilmesi yolunda, UNDP’nin üye ülkelerindeki ekiplerle yakın işbirliği içinde çalışılacaktır
10
Bilgi ve medya: Hedef kitleler ile sorunun aciliyetini anlatmaya ve olanakların bildirilmesine yönelik çalışmalar yapılması
11
Uluslararası düzeyde, New York’taki MDG Kampanya ofisi ile eşgüdüm kurulması ve BM-Habitat kampanyalarının harekete geçirilmesi için basın ve medya stratejilerinin ilişkisinin kurulması
Küresel Programlar
12
Afet Yönetim Programı
Kosova ve Sudan’daki etkinliklerin sürdürülmesi, tüm bölgelerde projelerin tasarlanması
13
UNHCR ve UN-OCHA gibi ilgili küresel örgütlerle resmi bağların pekiştirilmesi
14
Daha Güvenli Kentler Programı
Suçun önlenmesi ile ilgili konularda (örneğin cinsel şiddet veya iyi yönetişimde polisin rolü) politika belgelerinin oluşturulması; suç oranını ve etkisini ölçme yöntemleri ile ilgili kıılavuz kaynakların ve araştırmaların geliştirilmesi (kurban anketleri, kadınlara karşı suç anketleri, genç suçluların profilleri)
15
HIV/AIDS
HIV/AIDS yetimleri barınma programı, HIV/AIDS’e maruz kişilerin, özellikle yetimlerin ve ölümcül hastaların barınma sorunlarına çözümler bulmayı hedefleyecektir
16
Yetim ve savunmasız çocukların (orphans and vulnerable children (OVC’s)), OVC bakıcılarının, hizmet vericilerin ve toplulukların kapasitelerinin geliştirilmesi için bir eğitim kitapçığının hazırlanması
17
Karar verici mercilere yönelik bilinçlendirme etkinliklerinin tabanını güçlendirecek araştırma, kapasite geliştirme, diyalog kurma, kaynakları harekete geçirme çalışmalarının yoğunlaştırılması
18
OVC müdahalelerinde barınma ve ilgili hizmetlere erişimin izlenmesi ve değerlendirilmesi için göstergelerin/araçların geliştirilmesi
19
Kentsel Yönetim Programı
Programın MDG’leri nasıl örgütsel çerçevesinin merkezine taşıyabileceğine ve programı ‘Kentsel Binyıl Ortaklığı’ (Urban Millennium Partnership) olarak yeniden adlandırmaya ilişkin tartışmalara son şeklinin verilmesi
20
MDG hedeflerine ulaşılmasında yaratıcı kentsel yönetim uygulamalarının katkısının ölçümünün yeni görevler arasında tanımlanması fikrinin değerlendirilmesi, ve ilgili MDG’lerin yerelleştirilmesi için gerekli ortaklıkların düzenlenmesi
21
Eğitim ve Kapasite Geliştirme
‘Zorla Evden Çıkarılmalara Alternatifler’ konulu bir kılavuz hazırlanması
22
’Afrika ve Asya Kentleri için Su’ programlarının eğitim bileşenlerine teknik ve yöntemsel destek sağlanması
23
Ulusal eğitim ve kapasite geliştirme kuruluşlarına teknik destek ve küçük parasal bağışlar sağlanması
24
Kentsel Çevre Programı
Sistem düzeyinde, geniş kapsamlı ve danışmaya dayalı katılımın politika üretiminde benimsenmesi; temel sosyal / yerel topluluk altyapısına ilişkin hizmetlerin ve sistem düzeyinde çevre yönetişimi için kurumsal uygulamaların iyileştirilmesine yönelik politikaların hayata geçirilmesi
25
Gecekondusuz Kentler Programı
Programın yürütüldüğü ülkede başka kentleri ve başka ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi
26
Girişimin dört etabının tamamen gelişmesinin ve kentsel düzeyde gerçek gecekondu ıslahlarına dönüştürülmesinin güvenceye alınması
27
Afrika Kentleri için Su Programı
Programın ikinci etaba taşınması (diğer Afrika kentlerine yayılması) ve arındırma ile yoksul-yanlısı yönetişimin program çerçevesi ile bütünleştirilmesi
28
Asya Kentleri için Su Programı
Programa katılan ülkelerde, mevcut yatırımların verimliliğinin artırılması için geniş bir yelpazede talep ölçüm çalışmalarının yapılması, ve diğer ülkelerde de programın başlaması
29
Yoksul-yanlısı Kentsel Su Yönetişim Programı
Asya ve Afrika’da, danışmaya dayalı, yenilikçi kamu-özel-STK ortaklıkları yaratılması, teknoloji seçimi ve yeni ortaklıklar ile ilgili gösteri projeleri
İzleme
30
Küresel Kentsel Gözlemevi (Global Urban Observatory (GUO))
Kentsel Göstergeler Programı’nın üçüncü etabı (2003-2006), gözlemevleri (GUO) tarafından başlatılacaktır
31
GUO tarafından küresel düzeyde karşılaştırılabilir ve yüksek kaliteli veri toplanması, bu amaçla Habitat Gündemi’ne ve MDG’lerin 11 no.lu amacına doğru ilerlemenin izlenmesi için bir kilit göstergeler takımının kullanılması
32
GUO’nun dünyanın seçilmiş birkaç kentinde kentsel eşitsizlik anketleri yürüterek etkinliklerini küresel düzeyde genişletmesi
33
GUO tarafından kentsel göstergeleri politika kararlaştırma aracı olarak kullanma kapasitelerinin geliştirilmesi
34
Yerel Kentsel Gözlemevleri’nin (LUO) kurulması
35
Hükümetlerin ve ortaklarının kampanya etkinliklerini ve ulusal eylem planlarını yürütme çabalarındaki ilerlemenin izlenmesi
Uygulamaya Yönelik Etkinlikler
36
Bölgesel ofisler için çekirdek fon oluşturma amacıyla, kurumsal bir yapı çatısı altında bölgesel fonlar kurulmasının düşünülmesi
37
Çalışmaların sürdürülebilirliğinin ve uzun vadeli etkilerinin sağlanması için yerel ve ulusal düzeylerde yeterli kurumsal ve kişisel kapasite geliştirilmesi
38
Belediye yönetim ve kentsel iyileştirme / ıslahı ile ilgili her alanda, Eğitim ve Kapasite Geliştirme kılavuzlarının ve araçlarının bölgesel ofislerce sistemli kullanımı
39
Karar verici mercileri, örnek niteliğindeki projelerin politika geliştirmenin bir unsuru olduğuna ve bu projelerin daha büyük ölçekli uygulamalarının (up-scaling) mümkün olup tüm düzeylerdeki yönetimlerin ilgilenmesi gereken temel bir konu olduğuna dair ikna etmek amacıyla yerel teşvik ve bilinçlendirme etkinliklerinin yapılması
40
Talep edildiği durumlarda, gecekonduların ıslah edilmesi için yerel ve ulusal eylem planlarının hazırlanmasının ve uygulanmasının desteklenmesi
41
Hükümetlerin MDG’lere yönelik uygulamalarda sağladığı ilerlemeyi raporlamaları için ulusal eylem planları ile ilgili bir anket hazırlanması
42
Veri toplama ve inceleme çalışmalarında homojenlik / tutarlılık sağlanması için Küresel Kentsel Gözlemevi’nin yakın zamanda geliştirmiş olduğu izleme yöntemlerinin bölgesel ofislerce ve Habitat Programı Yöneticileri’nce teşvik edilmesi / tanıtılması
Finansman
43
İlgili ortaklar (Dünya Bankası grubu, bölgesel kalkınma bankaları, diğer kalkınma bankaları ve özel sektör) ile birlikte çalışmaya devam ederek pilot projeler yoluyla finansman yaklaşımlarının, alan sınamasının yapılması ve gecekondu ıslahı için ödenebilir kredi sunumunu arttırma amacıyla kaynakları harekete geçirmeye yönelik daha uzun vadeli programlar geliştirilmesi
Eşgüdüm ve İlişki Ağı
44
Gecekondularla ilgili Hedef’e ulaşılmasının maliyetini tespit etmeye yönelik araştırmanın son şekline getirilmesi
45
Gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme amacının sürekli odak noktası olarak tutulması ve düzgün şekilde izlenmesinin temin etmek için UNDP ile eşgüdüm sağlanması
46
19/5 no.lu kararın işbirliğine ve kaynakları güvenceye almaya yönelik bir yaklaşımla uygulanması
47
Zorla Evden Çıkarılmalarla ilgili Danışma Grubu’nun etkinliklerini desteklemek dahil olmak üzere, STK’lar ve STK’lar ile işbirliğinin pekiştirilmesi
48
Kurum etkinlikleri içinde MDG’lerin konumun kalıcı bir biçimde vurgulanması
--------------------------------------------------------------------------------
[1] İLGİ:
a) T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı – Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü’nün 17.12.2003 tarih ve B.09.0.TAU.0.80.00.07/906 sayılı yazısı
b) T.C: Dışişleri Bakanlığı – Enerji, Su, Çevre İşleri Genel Müdür Yardımcılığı’nın 09.12.2003 tarih ve 781.60/2003/ESGY/504566 sayılı yazısı
[2] Bu çeviri, adı geçen rapor ve sunum metinlerinden derlenmiştir.
YÖNETİM KONSEYİ TOPLANTISI 19. OTURUMUNDA
(UN-HABITAT GOVERNING COUNCIL SESSION 19)
(NAİROBİ, 5-9 MAYIS 2003)
ALINAN
‘BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BİNYIL BİLDİRGESİ’NİN
GECEKONDU SAKİNLERİNİN YAŞAMLARINI İYİLEŞTİRME
KONULU HEDEFİNİN UYGULANMASI VE İZLENMESİ’
(‘IMPLEMENTING AND MONITORING THE GOAL OF THE UNITED NATIONS MILLENNIUM DECLARATION ON IMPROVING THE LIVES OF SLUM DWELLERS’) (19/5)
BAŞLIKLI KARAR UYARINCA HAZIRLANAN
‘BM-HABITAT PROGRAMI’NIN BİNYIL KALKINMA HEDEFİ NO.7, AMAÇ NO.11’İN GERÇEKLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK STRATEJİSİ’
(‘UN-HABITAT’S STRATEGY FOR THE IMPLEMENTATION OF THE MILLENNIUM DEVELOPMENT GOAL 7, TARGET 11’) ÇALIŞMASI
TÜRK MÜHENDİS VE MİMARLAR ODALARI BİRLİĞİ (TMMOB)
ŞEHİR PLANCILARI ODASI ADINA [1]
ÇEVİREN / DERLEYEN: EGE YILDIRIM
MART 2004
BM DAİMİ DELEGELER KOMİTESİ (COMMITTEE OF PERMANENT REPRESENTATIVES) BAŞKANININ 15 EYLÜL 2003 TARİHLİ ÇALIŞMA RAPORU VE ÇALIŞMANIN BM DAİMİ DELEGELER KOMİTESİ ÇALIŞMA GRUBU’NDAKİ (CPR WORKING GROUP) 24 KASIM 2003 TARİHLİ SUNUMU [2]
BM-İnsan Yerleşimleri (Habitat) Yönetim Konseyinin 19/5 sayılı kararı: ‘Birleşmiş Milletler Binyıl Bildirgesi’nin Gecekondu Sakinlerinin Yaşamlarını İyileştirme Konulu Hedefinin Uygulanması ve İzlenmesi’ (‘Implementing and Monitoring the Goal of the United Nations Millennium Declaration on Improving the Lives of Slum Dwellers’):
- BM-HABITAT’ın gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme hedefinin uygulanması ve izlenmesi konusunda oynadığı kilit rolü teşvik etmekte ve desteklemektedir.
- Komite Başkanı’nın (Executive Director), Daimi Delegeler Komitesi’nin (CPR) onayına bu konuda bir strateji raporu sunmasını talep etmiştir.
Stratejinin Amacı:
- Genel olarak tüm Binyıl Kalkınma Hedeflerinin (Millennium Development Goals (MDG’s)), özel olarak kent yoksullarını ilgilendiren maddelerinin, BM-Habitat’ın örgütsel birimlerinin öncelik ve eylemlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmesi.
Binyıl Kalkınma Hedefleri (MDG’ler), BM-Habitat Programı’nın amaçları, etkinlikleri ve kapasitesi açılarından program bünyesine alınmaya uygundur. BM-Habitat programının etkinlikleri, BM’nin Temel Stratejisi ile uyumludur.
Binyıl Kalkınma Hedefi (MDG) No.7: Çevresel Sürdürülebilirliğin Sağlanması (Goal 7: Ensure Environmental Sustainability)
7 No’lu Hedefin altındaki amaçlar:
- Amaç No.9: Sürdürülebilir kalkınma ilkelerinin, ülkelerin politika ve programlarına yerleştirilmesi, çevresel kaynaklarının kaybının önüne geçilmesi (Target 9: Integrate the principles of sustainable development into country policies and programmes; reverse loss of environmental resources)
- Amaç No.10: Güvenli içme suyuna sürdürülebilir erişimi olmayan kişilerin oranının yarı yarıya azaltılması (Target 10: Reduce by half the proportion of people without sustainable access to safe drinking water)
- Amaç No.11: En az 100 milyon gecekondu sakininin yaşamlarında, 2020 yılına kadar önemli iyileşmeler sağlanması (Target 11: Achieve significant improvement in the lives of at least 100 million slum dwellers, by 2020)
(Kaynak: http://www.un.org/millenniumgoals/)
Kararın öncesindeki süreçte önemli dönüm noktaları:
- Yeni Binyılda Kentler ve Diğer İnsan Yerleşimleri ile ilgili Bildirge – Stratejik Vizyon Belgesi (Declaration on Cities and Other Human Settlements in the New Millennium – Strategic Vision Statement) (1999): Kentsel yoksulluğa, kadınların rolüne, haklara dayalı teşvik / bilinçlendirme araçlarına yeniden odaklanma
- Istanbul + 5 (Haziran 2001) toplantısı
- Dünya Bankası ile BM-Habitat arasında Kentler İttifakı (Cities Alliance) ortaklığı: Nelson Mandela destekli Gecekondusuz Kentler Eylem Planı (Cities without Slums Action Plan)
- İnsan Yerleşimleri Merkezi’nin (Centre for Human Settlements), BM İnsan Yerleşimleri Programı / BM-Habitat (UN Human Settlements Programme / UN-Habitat) sıfatına yükseltilmesi (Kasım / Aralık 2001)
- Johannesburg Sürdürülebilir Kalkınma Bildirgesi (Johannesburg Declaration on Sustainable Development) (2002): BM-Habitat’ın sorumluluğunun gündemin üst sıralarına taşınması
- Kofi Annan’ın Binyıl Zirvesine sunduğu rapor sonucunda, gecekondu konusunun Binyıl Bildirgesi’ne ve MDG’lere dahil edilmesi
BM’nin Temel Stratejisinin Ana Öğeleri:
1. İnceleme (Analysis): Binyıl Projesi (the Millennium Project), MDG’lerin hayata geçirilmesi için politika seçeneklerini incelemekte ve bir uygulama planı geliştirmektedir.
2. Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon (Campaigning / Mobilisation): Binyıl Kampanyası (the Millennium Campaign), gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde Binyıl Bildirgesi’ne (the Millennium Declaration) politik desteği harekete geçirmektedir.
3. Uygulamaya Yönelik Etkinlikler: Ülkeler düzeyinde uygulamaya yönelik etkinlikler, BM Kalkınma Grubu (UN Development Group) aracılığıyla kurumlar arasında koordine edilmektedir.
4. İzleme (Monitoring): MDG’lerin gerçekleşmesi yolunda kaydedilen ilerleme, BM Kalkınma Grubu öncülüğünde izlenmektedir.
1- İnceleme (Analysis):
- İki ana raporun hazırlanması ile pekiştirilmiştir:
o İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor: ‘Gecekondu Sorunu: İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor 2003’, özel olarak gecekondu konusuna adanmıştır.
o Dünya Kentlerinin Durumu Hakkında Rapor: Dünya Kentlerinde Su ve Arındırma (Sanitation) Durumu raporları
- Mevcut bilgilerde doldurulması gereken boşluklar:
o Gecekondu ve kentsel yoksulluk
o Konut mülkiyeti güvencesi (secure tenure)
o Kiralık konut
o Toplumsal cinsiyet eşitliği
o Toplumsal dışlanma
o Yoksullar arasında kentsel geçim kaynakları
o Yukarıdaki konulardaki En İyi Uygulamalar (Best Practices) ve İyi Politikalar (Good Policies) ödülleri, başarılı örnekler vermiştir.
- Binyıl Projesi danışmanı: Jeffrey Sachs
- Binyıl Projesi’ne destek iki danışma grubu kurulmuştur:
o BM Uzmanlar Grubu (Experts Group)
o Uluslararası Danışma Kurulu (Committee of Advisors)
o Ayrıca 10 adet çalışma grubu (task forces)
2- Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon (Campaigning / Mobilisation):
- BM-Habitat, Binyıl Bildirgesi’ne koşut olarak iki önemli destek aracı benimsemiştir: Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya (Global Campaign for Urban Governance) ve Konut Mülkiyeti Güvencesi için Küresel Kampanya (Global Campaign for Secure Tenure). Bu olumlu rastlantı, BM-Habitat etkinliklerinin MDG’ler süreci ve ilkeleri ile pürüzsüz bir şekilde bütünleşmesini sağlamıştır. Örgüte verilen iki önemli göreve yönelik bu iki kampanya, MDG’lere katkı sağlamanın stratejik hareket noktalarıdır.
- Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya:
o Hedefler:
§ Kent yoksullarının karşılaştığı engelleri azaltacak sistemli reformların desteklenmesi ve ilerletilmesi
§ Kent yönetimlerinde daha geniş bir kapsayıcılık (inclusiveness) oluşmasının, özellikle kent yoksullarının karar verme süreçlerine tam katılımlarının teşvik edilmesi
o Süreç:
§ Kentsel Yönetişim kampanyasının MDG’lerin gerçekleşmesine stratejik katkısı, teşviğe dayalı, düzenleyici (normative), uygulamaya yönelik (operative) ve bilgi yönetimine dayalı etkinlikler aracılığıyla olacaktır
§ Bilinçlendirme ve teşvik etkinlikleri, BM Kalkınma Yardımı Çerçevesi – Yoksullukları Önleme Strateji Belgesi (UNDAF – PRSP) gibi çalışmaların, kentsel yoksulluğu her düzeyde ortadan kaldırma amacı ile hazırlanmasını güvenceye alınmasına yönelik olacaktır.
o Kampanya, BM-Habitat’ın diğer programları ve birimleri ile işbirliği yaparak, bu program ve birimlerin yoksul-yanlısı (pro-poor) yönetişimi destekleyici niteliklerine katkıda bulunacaktır
o Kampanya, kentlerdeki kadınların ihtiyaçlarına sürekli olarak özel önem verecektir
- Konut Mülkiyeti Güvencesi için Küresel Kampanya:
o Hedef:
§ Enformel (düzensiz, yasadışı) yerleşim alanlarında iskan eden kişiler için konut mülkiyeti güvencesi sağlayarak yaşam koşullarını iyileştirmek
o Özellikler:
§ En yoksul nüfus kesimlerinin yaşam koşullarını iyileştirmek için, marjinal nüfus ve kadınlar dahil olmak üzere bu kesim için konut mülkiyeti güvencesini sağlamaya yönelik tasarlanmış bir destek aracı
o Süreç:
§ Müzakere yöntemi, zorla evden çıkarılma (forced eviction) uygulamalarına bir alternatif olarak teşvik edilecektir (Zorla Evden Çıkarılmalar Hakkında Danışma Grubu).
§ Uygun konut edinme hakkına saygı duyulması teşvik edilecektir.
o Çıktılar (outputs):
§ Yoksul mahallelere temel hizmetlerin götürülmesine katkıda bulunmaya dayanan, kent yoksullarına doğrudan yarar sağlayacak barınma stratejileri
§ Konut mülkiyeti güvencesinin sağlanması sayesinde, kent yoksullarının uygun kredi türlerine erişimlerinin mümkün olması
o Konut Mülkiyeti Güvencesi Kampanyası’nın Hedef No.11’in Uygulanmasına katkısı şu araçlarla olacaktır:
§ İnceleme: Enformel yerleşim alanlarındaki koşulların ve belediye düzeyinde yönetişim durumunun incelenmesi
§ Kampanyalar: Gecekondu sakinlerinin örgütleri arasındaki çalışma ilişkilerinin güçlendirilmesi. Ulusal Binyıl Kampanyaları / Hareketleri (National Millennium Campaigns / Movements)
§ Uygulamaya yönelik etkinlikler: Barınma ile ilgili önceliklerin somut eylemlere dönüştürülmesi (araziye, altyapıya ve barınma imkanına erişim)
§ İzleme: Hedeflerin, eşik değerlerin (benchmarks) ve kampanyanın başarılarını ve MDG’lere katkısını izleme araçlarının oluşturulması
- Medya ve İletişim Stratejisi:
o Stratejinin önemli bir unsuru olarak vurgulanmaktadır.
o Tüm kesimlerin başarılı katılımını kolaylaştırıcı bir ortam yaratmaya yönelik mesajların iletileceği çeşitli ortaklar hedeflenmektedir.
o Hedeflenen dinleyici kesimlerin her biri için iyi tartılmış ve tasarlanmış teşvik ve eğitim içerikli malzemeler gerekli olacaktır.
o Hedeflenen dinleyici kesimlerin her biri için en uygun olan iletişim kanalları dikkatle incelenecektir.
o Uluslararası düzeyde, BM-Habitat New York’taki MDG Kampanya ofisini koordine edecektir.
- Genel Sekreterin MDG Kampanya Koordinatörü: Eveline Herfkens
3- İzleme (Monitoring):
- BM-Habitat’ın izleme konusundaki kapasitesi ve uzmanlığı vurgulanmaktadır.
- BM-Habitat Orta Dönem Planı (2002-2005)
- Stratejik Yaklaşım:
o Küresel düzeyde:
§ Kentsel Göstergeler Programı 2003-2006’nın (Urban Indicators Programme) üçüncü etabının başlatılması ile küresel düzeyde karşılaştırmalara elverişli, yüksek kaliteli veri toplanması, yerel politika üretimi için anlamlı göstergelerin geliştirilmesinin desteklenmesi
§ Kentsel haksızlık konusunda araştırma çalışmalarının başlatılması
o Yerel düzeyde:
§ Yerel politika üretimini güçlendirecek yerel izleme sistemlerinin geliştirilmesi
§ Yerel politikalar açısından ilgili ve anlamlı bilgi toplanması için Yerel Kentsel Gözlemevleri’nin kurulması
o Yerel düzeyde veri toplaması ve kent ölçeğinde raporlama, BM-Habitat’ın kendine özgü özellikleridir.36 ülkede yoğun veri toplama çalışması yapılmaktadır. Dünyadan örnekleme olarak 350 kent seçilecektir.
- Araçlar ve Kanallar:
o Hane anketleri
o Yerel halk (community) profillerinin çıkarılması
o Uzman grup toplantıları
o Kentsel göstergeler
o Politikaların değerlendirilmesi
o Ülke düzeyinde izleme: MDG raporları, stratejiler, yatırım ve finansman ile ilgili ülke araştırmaları
4- Uygulamaya Yönelik Etkinlikler (Operational Activities):
- Bölgesel ofisler politika reformlarını desteklemektedir. (Nairobi’den yönetilmekte olan küresel kampanya ve programlarla eşgüdümlü olarak yapılan teşvik etkinlikleri, yüksek düzeyli seminerler ve ilgi grupları ile danışma toplantıları)
- Yerel ve ulusal düzeylerde yeterli kurumsal ve kişisel kapasite geliştirmesi ile, çalışmaların sürdürülebilirliğinin ve uzun vadeli etkilerinin sağlanması
- Örnek niteliğinde büyük ölçekli projeleri yürütülerek, politika rehberlerinin meşrulaştırılması ve düzenleyici (normative) etkinliklere geri besleme sağlanması
- Hedef No.11’i uygulamaya kendilerini adamış olan ülke ve şehirlerde, gecekonduların ıslah edilmesi için yerel ve ulusal eylem planlarının hazırlanmasının ve uygulanmasının desteklenmesi
Küresel Programlar:
- Afet Yönetimi Programı (Disaster Management Programme):
o Afet / çatışma sonrası durumlarda özellikle savunmasız olan kentsel nüfus hedeflenmektedir.
- Daha Güvenli Kentler Programı (Safer Cities Programme):
o Şiddet ve suç, sürdürülebilir kentsel gelişmenin önündeki başlıca engeller olarak tanımlanmaktadır.
- HIV/AIDS Programı
o HIV/AIDS’e maruz kişilere barınma ve ilgili hizmetlerin temin edilmesinde yerel toplulukların ve yerel yönetimlerin kapasitesi geliştirilmektedir.
- Kentsel Yönetim Programı (Urban Management Programme):
o Kentlerin ekonomik büyümeye, toplumsal gelişmeye ve yoksulluğun ortadan kaldırılmasına sağladığı katkıları güçlendirmeye yönelik büyük bir atılımdır.
o 7 no.lu Hedef ve 11 no.lu amaç da dahil olmak üzere, MDG’lerin uygulanmasına katkı sağlamak için birçok fırsat yaratmaktadır.
o Bir ‘Kentsel Binyıl Ortaklığı’ oluşturulmasına doğru geçiş düşünülmektedir.
- Eğitim ve Kapasite Geliştirme Etkinlikleri (Training and Capacity Building Activities):
o Yerel yönetim görevlilerinin ve onların sivil ortaklarının bilgi, beceri ve motivasyonları geliştirilmektedir.
- Kentsel Çevre Programı (Urban Environment Programme):
o Kentlerin, kentsel büyüme ve değişim ile ilgili ihtiyaç ve baskıları, yerel çevre kaynakları ile dengelemekte daha iyi yöntemler bulmasına yardımcı olunmaktadır.
- Doğu ve Güney Afrika için Gecekondusuz Kentler Alt-Bölgesel Programı (Cities Without Slums Sub-Regional Programme for Eastern and Southern Africa):
o Alt-bölgenin seçilmiş kentlerindeki gecekondu alanlarının belirlenmesine (localisation) katkıda bulunmak için özellikle tasarlanmıştır.
- Afrika Kentleri için Su Programı, Asya Kentleri için Su Programı ve Yoksul-yanlısı Kentsel Su Yönetişim Programı (Water for African Cities and Water for Asian Cities & Pro-poor Urban Water Governance Programme)
o Afrika ve Asya ülkelerinde büyüyen kentsel su krizinin etkili bir biçimde ele alınması ve su kaynaklarının kirlenmekten korunması çalışmaları desteklenmektedir.
Amaç No.11’in Finansmanı:
- Stratejinin önemli bir unsuru olarak vurgulanmaktadır.
- 500-100 milyon dolar tahmini bütçe bulunmaktadır
- BM-Habitat’ın 7 no.lu MDG ve 11 no.lu amacın finansmanına katkı stratejisi, hem uluslararası hem de ülke içi parasal kaynaklara yönelik kaldıraç görevine odaklanmaktadır; bunun için yatırım öncesi ve proje hazırlama süreçlerine yaratıcı yaklaşımlara öncülük edilecektir.
- Bununla ilgili yeni bir program oluşturulmaktadır: Alt-Program No.4: İnsan Yerleşimleri Finansmanı (SP4: Human Settlements Financing)
- SP4’ün ana hedefi, ‘barınma ve ilgili altyapı gelişim programlarını, konut finansmanı kurumlarını ve mekanizmalarını desteklemeye yönelik olarak, uluslararası ve ülke içi kaynaklardan fonlar oluşturmak’ olarak tanımlanmaktadır (Revised UN Medium Term Plan, A/57/6/Rev.1)
- BM-Habitat, GC19’dan sonra bir Küresel Barınma için Yardım Olanağı (Global Shelter Assistance Facility (G-SAF)) geliştirmiştir; bunun üç ana çalışma alanı olacaktır:
o Mevcut ve yeni finansman temini olanakları ile birlikte çalışarak barınma konusunun daha fazla vurgulanmasının sağlanması
o Belediyelerle / STK’larla (Community-Based Organisations (CBO’s)) birlikte pro-aktif çalışmalar yaparak barınma ve ilgili altyapı hizmetlerini iyileştirmeye yönelik proje yapılandırılmasına yardımcı olunması
o Çekirdek sermaye ve pilot projelerin finansmanı gibi parasal destek yöntemleriyle daha uzun vadeli finansmanın beklendiği ancak henüz bulunamadığı programların başlatılmasının sağlanması, ayrıca fonların alıcılarının kapasitelerin geliştirilmesi
- United Nations Habitat and Human Settlements Foundation (UNHHSF)
Eşgüdüm ve Sosyal İlişki Ağı Kurulması (Networking):
- BM sistemi ile eşgüdüm ve ilgili tüm paydaşlarla ortaklık, stratejinin önemli bir parçasıdır.
- Bu konuyla ilgili kurulan birimler:
o BM Uzmanlar Grubu (Experts Group)
o UNDG (BM Kalkınma Grubu) Çalışma Grubu
o MDG Gecekondu Çalışma Grubu 8 (MDG Task Force 8 on Slums)
- İlgili diğer kurumlar:
o Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)
o Ükeler ve Diğer Ortaklar: Sivil Toplum
Hedef No.11 ve BM-Habitat’ın Birimleri:
- BM Merkezdeki Çekirdek Kadro – Birimler:
o Barınma ve Sürdürülebilir İnsan Yerleşimleri Kalkınma Bölümü (Shelter and Sustainable Human Settlements Development Division)
o İzleme ve Araştırma Bölümü (Monitoring and Research Division)
o Bölgesel ve Teknik İşbirliği Bölümü (Regional and Technical Co-operation Division)
o Bilgi Hizmetleri (Information Services)
o Finansman Alt-Programı (Finance Sub-Programme)
İlerleme için İzlenecek Yol:
- 19uncu GC’nin 19/5 sayılı kararı: “20nci ve daha sonraki GC oturumlarının odak noktası, gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme konulu bildirisine ilişkin tasarının uygulanması ve izlenmesi’ olmalıdır.”
- Bu süreç, BM-Habitat’ı BM sisteminin önde gelen kurumları arasında tutmak için gelecekte de çabalar gerektiren bir süreklilik içindedir.
- Dünya Kent Forumu (World Urban Forum)
Sunuma İlişkin Yorumlar:
- Kapsamlı bir belge
- BM-Habitat’ın iş programı, dolaylı veya dolaysız olarak kent yoksullarının ve gecekondu sakinlerinin yaşam koşullarını iyileştirecek şekilde tasarlanmıştır.
- Esas sorun, etkinlikler için gerekli parasal kaynakların nasıl bulunacağıdır.
- Bu denli büyük bir iş için gerekli kaynakları yaratmak için, bu belgeye danışmanların önerileri de katılarak CPR toplantılarında tartışmaya sunulmalıdır.
- Halihazırda BM-Habitat’ın bütçesinden finanse edilen veya edilmeye gereksinimi olan proje/ programlar hangileridir?
- Eğer varolan kaynaklar sınırlı ise, öncelikler nedir?
- Yerel kaynakların harekete geçirilimesi ve sivil toplum / STK’lar ile ortaklıklar
- Kaç proje yürütülecektir?
- Kaç kişinin / hanenin yaşam koşulları iyileştirilecek / yardım edilecektir?
- Örgütün söz konusu etkinliklerin tümünü yürütebilmesi gerçekçi midir?
- ‘Yoksulluğun dişileştirilmesi’ (feminisation of poverty) and iyileştirme sürecinde kadınların rolü
Strateji Doğrultusunda BM-Habitat Tarafından Yürütülecek Eylemler Listesi
(Actions to Be Conducted):
İŞLEVLER PLANLANAN ETKİNLİKLER
İnceleme
1
Gecekondulara özgü öncelikler hakkında araştırmalar yapılması:
- küreselleşen ve kentleşen bir dünyada gecekondu koşulları ve eğilimleri hakkındaki bilginin geliştirilmesi
- gecekondular ve gecekondu sakinleri ile ilgili en iyi uygulamaların ve politikaların tanımlanması ve incelenmesi
2
‘Gecekondu Sorunu: İnsan Yerleşimleri Hakkında Küresel Rapor 2003’ başlıklı raporun BM-Habitat’ın gelecekte gecekondular üzerine yapacağı inceleme çalışmaları için temel kılavuz olarak kullanılması
3
Dünya Kentlerinde, Su ve Arındırma Durum raporlarının üç yılda bir yayınlanarak MDG’lerin tüm bileşenlerini destekleyen analitik bilgi sağlamayı sürdürmesi
Kampanya Yürütülmesi / Mobilizasyon
4
Kentsel Yönetişim için Küresel Kampanya: Kampanya, Ulusal Planlardan ve Kent Planlarından türeyen eylemsel etkinliklere destek olacak ve planların somut eylemlere geçişinde girdiler sağlayacaktır
5
Kampanya, kentlerde kadınların ihtiyaçlarına özel önem vermeye devam edecektir
6
Güvenli Barınma için Küresel Kampanya: Üye ülke devletleri ve bunların ortakları ile birlikte çalışarak, Bimnyıl Kalkınma Hedeflerinin 11 no.lu Amacına ulaşma yolundaki dört işlevsel alanda yardımcı olacaktır
7
Kampanya, barınma konusunun öncelikli unsurlarını somut eylemlere dönüştürecektir: politika reformları, kapasite geliştirme, bilinçlendirme, programlı girişimler (gecekondu ıslahı ve şehir planlama)
8
Kampanya, hedefler koyacak, eşik değerler belirleyecek ve kampanyanın başarılarını ve MDG’lere katkısını izlemeye yönelik araçlar kuracaktır
9
Kampanyanın gelişmekte olan ülkelerin Yoksulluğu Azaltma stratejilerinin merkezinde yer alması ve kent yoksullarının yaşamlarını iyileştirme fırsatlarının değerlendirilmesi yolunda, UNDP’nin üye ülkelerindeki ekiplerle yakın işbirliği içinde çalışılacaktır
10
Bilgi ve medya: Hedef kitleler ile sorunun aciliyetini anlatmaya ve olanakların bildirilmesine yönelik çalışmalar yapılması
11
Uluslararası düzeyde, New York’taki MDG Kampanya ofisi ile eşgüdüm kurulması ve BM-Habitat kampanyalarının harekete geçirilmesi için basın ve medya stratejilerinin ilişkisinin kurulması
Küresel Programlar
12
Afet Yönetim Programı
Kosova ve Sudan’daki etkinliklerin sürdürülmesi, tüm bölgelerde projelerin tasarlanması
13
UNHCR ve UN-OCHA gibi ilgili küresel örgütlerle resmi bağların pekiştirilmesi
14
Daha Güvenli Kentler Programı
Suçun önlenmesi ile ilgili konularda (örneğin cinsel şiddet veya iyi yönetişimde polisin rolü) politika belgelerinin oluşturulması; suç oranını ve etkisini ölçme yöntemleri ile ilgili kıılavuz kaynakların ve araştırmaların geliştirilmesi (kurban anketleri, kadınlara karşı suç anketleri, genç suçluların profilleri)
15
HIV/AIDS
HIV/AIDS yetimleri barınma programı, HIV/AIDS’e maruz kişilerin, özellikle yetimlerin ve ölümcül hastaların barınma sorunlarına çözümler bulmayı hedefleyecektir
16
Yetim ve savunmasız çocukların (orphans and vulnerable children (OVC’s)), OVC bakıcılarının, hizmet vericilerin ve toplulukların kapasitelerinin geliştirilmesi için bir eğitim kitapçığının hazırlanması
17
Karar verici mercilere yönelik bilinçlendirme etkinliklerinin tabanını güçlendirecek araştırma, kapasite geliştirme, diyalog kurma, kaynakları harekete geçirme çalışmalarının yoğunlaştırılması
18
OVC müdahalelerinde barınma ve ilgili hizmetlere erişimin izlenmesi ve değerlendirilmesi için göstergelerin/araçların geliştirilmesi
19
Kentsel Yönetim Programı
Programın MDG’leri nasıl örgütsel çerçevesinin merkezine taşıyabileceğine ve programı ‘Kentsel Binyıl Ortaklığı’ (Urban Millennium Partnership) olarak yeniden adlandırmaya ilişkin tartışmalara son şeklinin verilmesi
20
MDG hedeflerine ulaşılmasında yaratıcı kentsel yönetim uygulamalarının katkısının ölçümünün yeni görevler arasında tanımlanması fikrinin değerlendirilmesi, ve ilgili MDG’lerin yerelleştirilmesi için gerekli ortaklıkların düzenlenmesi
21
Eğitim ve Kapasite Geliştirme
‘Zorla Evden Çıkarılmalara Alternatifler’ konulu bir kılavuz hazırlanması
22
’Afrika ve Asya Kentleri için Su’ programlarının eğitim bileşenlerine teknik ve yöntemsel destek sağlanması
23
Ulusal eğitim ve kapasite geliştirme kuruluşlarına teknik destek ve küçük parasal bağışlar sağlanması
24
Kentsel Çevre Programı
Sistem düzeyinde, geniş kapsamlı ve danışmaya dayalı katılımın politika üretiminde benimsenmesi; temel sosyal / yerel topluluk altyapısına ilişkin hizmetlerin ve sistem düzeyinde çevre yönetişimi için kurumsal uygulamaların iyileştirilmesine yönelik politikaların hayata geçirilmesi
25
Gecekondusuz Kentler Programı
Programın yürütüldüğü ülkede başka kentleri ve başka ülkeleri de kapsayacak şekilde genişletilmesi
26
Girişimin dört etabının tamamen gelişmesinin ve kentsel düzeyde gerçek gecekondu ıslahlarına dönüştürülmesinin güvenceye alınması
27
Afrika Kentleri için Su Programı
Programın ikinci etaba taşınması (diğer Afrika kentlerine yayılması) ve arındırma ile yoksul-yanlısı yönetişimin program çerçevesi ile bütünleştirilmesi
28
Asya Kentleri için Su Programı
Programa katılan ülkelerde, mevcut yatırımların verimliliğinin artırılması için geniş bir yelpazede talep ölçüm çalışmalarının yapılması, ve diğer ülkelerde de programın başlaması
29
Yoksul-yanlısı Kentsel Su Yönetişim Programı
Asya ve Afrika’da, danışmaya dayalı, yenilikçi kamu-özel-STK ortaklıkları yaratılması, teknoloji seçimi ve yeni ortaklıklar ile ilgili gösteri projeleri
İzleme
30
Küresel Kentsel Gözlemevi (Global Urban Observatory (GUO))
Kentsel Göstergeler Programı’nın üçüncü etabı (2003-2006), gözlemevleri (GUO) tarafından başlatılacaktır
31
GUO tarafından küresel düzeyde karşılaştırılabilir ve yüksek kaliteli veri toplanması, bu amaçla Habitat Gündemi’ne ve MDG’lerin 11 no.lu amacına doğru ilerlemenin izlenmesi için bir kilit göstergeler takımının kullanılması
32
GUO’nun dünyanın seçilmiş birkaç kentinde kentsel eşitsizlik anketleri yürüterek etkinliklerini küresel düzeyde genişletmesi
33
GUO tarafından kentsel göstergeleri politika kararlaştırma aracı olarak kullanma kapasitelerinin geliştirilmesi
34
Yerel Kentsel Gözlemevleri’nin (LUO) kurulması
35
Hükümetlerin ve ortaklarının kampanya etkinliklerini ve ulusal eylem planlarını yürütme çabalarındaki ilerlemenin izlenmesi
Uygulamaya Yönelik Etkinlikler
36
Bölgesel ofisler için çekirdek fon oluşturma amacıyla, kurumsal bir yapı çatısı altında bölgesel fonlar kurulmasının düşünülmesi
37
Çalışmaların sürdürülebilirliğinin ve uzun vadeli etkilerinin sağlanması için yerel ve ulusal düzeylerde yeterli kurumsal ve kişisel kapasite geliştirilmesi
38
Belediye yönetim ve kentsel iyileştirme / ıslahı ile ilgili her alanda, Eğitim ve Kapasite Geliştirme kılavuzlarının ve araçlarının bölgesel ofislerce sistemli kullanımı
39
Karar verici mercileri, örnek niteliğindeki projelerin politika geliştirmenin bir unsuru olduğuna ve bu projelerin daha büyük ölçekli uygulamalarının (up-scaling) mümkün olup tüm düzeylerdeki yönetimlerin ilgilenmesi gereken temel bir konu olduğuna dair ikna etmek amacıyla yerel teşvik ve bilinçlendirme etkinliklerinin yapılması
40
Talep edildiği durumlarda, gecekonduların ıslah edilmesi için yerel ve ulusal eylem planlarının hazırlanmasının ve uygulanmasının desteklenmesi
41
Hükümetlerin MDG’lere yönelik uygulamalarda sağladığı ilerlemeyi raporlamaları için ulusal eylem planları ile ilgili bir anket hazırlanması
42
Veri toplama ve inceleme çalışmalarında homojenlik / tutarlılık sağlanması için Küresel Kentsel Gözlemevi’nin yakın zamanda geliştirmiş olduğu izleme yöntemlerinin bölgesel ofislerce ve Habitat Programı Yöneticileri’nce teşvik edilmesi / tanıtılması
Finansman
43
İlgili ortaklar (Dünya Bankası grubu, bölgesel kalkınma bankaları, diğer kalkınma bankaları ve özel sektör) ile birlikte çalışmaya devam ederek pilot projeler yoluyla finansman yaklaşımlarının, alan sınamasının yapılması ve gecekondu ıslahı için ödenebilir kredi sunumunu arttırma amacıyla kaynakları harekete geçirmeye yönelik daha uzun vadeli programlar geliştirilmesi
Eşgüdüm ve İlişki Ağı
44
Gecekondularla ilgili Hedef’e ulaşılmasının maliyetini tespit etmeye yönelik araştırmanın son şekline getirilmesi
45
Gecekondu sakinlerinin yaşamlarını iyileştirme amacının sürekli odak noktası olarak tutulması ve düzgün şekilde izlenmesinin temin etmek için UNDP ile eşgüdüm sağlanması
46
19/5 no.lu kararın işbirliğine ve kaynakları güvenceye almaya yönelik bir yaklaşımla uygulanması
47
Zorla Evden Çıkarılmalarla ilgili Danışma Grubu’nun etkinliklerini desteklemek dahil olmak üzere, STK’lar ve STK’lar ile işbirliğinin pekiştirilmesi
48
Kurum etkinlikleri içinde MDG’lerin konumun kalıcı bir biçimde vurgulanması
--------------------------------------------------------------------------------
[1] İLGİ:
a) T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı – Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü’nün 17.12.2003 tarih ve B.09.0.TAU.0.80.00.07/906 sayılı yazısı
b) T.C: Dışişleri Bakanlığı – Enerji, Su, Çevre İşleri Genel Müdür Yardımcılığı’nın 09.12.2003 tarih ve 781.60/2003/ESGY/504566 sayılı yazısı
[2] Bu çeviri, adı geçen rapor ve sunum metinlerinden derlenmiştir.
