Belediyelerin imar faaliyetlerini finanse etmek üzere 11 Haziran 1933`te "Belediyeler Bankası" adıyla kurulan İller Bankası, cumhuriyetin halkçı politikaları ve modern kentleri ile anılan, ulusal kalkınmanın paydaşı ve öncü bir kurumu olmuştur.
1980‘li yıllardan itibaren uygulanmaya başlayan neo-liberal politikalar ile adım adım sermayenin eline terk edilen birçok alan gibi, kentsel politika ve planlama faaliyetleri de bir kamu hizmeti olmaktan çıkarak sermayeye yeni alanlar açma aracına dönüşmüştür. Kamucu politikaların, kamu kurumlarının ve toplumsal muhalefetin zayıflatıldığı bu dönemden İller Bankası da nasibini almış ve nihayetinde AKP hükümeti ile birlikte hem kuruluş amacını hem de kurumsal saygınlığını yitirmiştir.
Ulusal kalkınmanın başat ve örnek kurumu İller Bankası, kurumsal dönüşüm, özelleşme ve yitim süreçlerine maruz kalmıştır. Öyle ki, kurum 1,5 milyon liraya restore ettirdiği tescilli binadan taşınmış ve birçok kamu kurumu gibi AKP`li müteahhitlerin elinde kiracıya dönüşerek 2017 yılında aylık kirası 400 bin lira olan bir binanın kiracısı* olmuştur. Bu süreçte, Ulus Tarihi Kent Merkezi`nin gözde yapılarından olan, tescilli İller Bankası Binası ise yapılan itirazlar ve açılan davalar neticesinde alınan iptal kararlarına rağmen bir gecede yıkılmıştır. İller Bankası Çukurambar`daki bir plazaya yıllarca kira ödedikten sonra, büyük bir rant vurgunu olan Merkez Ankara projesinden bina satın alıp, daha inşaatı tamamlanmamışken alelacele memurlarını burada çalışmaya zorlamıştır. İller Bankası kamu kaynaklarını sermayeye aktarmaya yarayan bir araca dönüşmüştür. Kamuya verilen zararlar, günümüze yaklaştıkça daha büyük, daha rahat ve savurgan hale gelmektedir.
Kamu kaynaklarının bu şekilde zarara uğratılması ve kişilere aktarılması yetmezmiş gibi, bu süreçlerde kültür varlıkları, belleğimiz, doğal ve tarihi değerlerimiz de yok edilmekte, emeğimiz ve yaşam alanlarımız geri dönüşü mümkün olmayacak şekilde sömürülmektedir.
Kamu kaynaklarının ve kentimizin sermayedarlar lehine tüketildiği bir diğer örnek olan Merkez Ankara projesinin kentimize getirdiği sorunlara ek olarak, İller Bankası özelinde gerçekleşen bu zararlar zincirine yeni bir halka olarak eklenmiştir. Kamu kullanımında ve mülkiyetinde olan ve Emlak Konut GYO marifetiyle özelleştirilen arazi üzerinde kaba ve ölçüsüzce yükselen, uğruna Atatürk Kültür Merkezi`nin millet bahçesi adı altında içi boşaltılarak bir manzara olarak sunulduğu, AKP`ye yakınlığı ile bilinen Pasifik GYO tarafından yapılan Ankara`nın hemen her yerinden görülen dev beton yığını ‘Merkez Ankara` projesi, artık İller Bankası personeline de ev sahipliği yapmaya başlamıştır.
İller Bankası yıllarca ödediği kiralardan doğan kamu zararı yetmezmiş gibi, satış yapmakta zorlanan AKP`li müteahhitlerin rant projelerinin yardımına yetişmiş ve kamu kaynakları ile satın alma işlemi gerçekleştirmiştir. Son 5 yılda, mevcut binası yıkılmış, aylık 400,000 lira kira ile -zam, faiz ve artışları hariç- yaklaşık 24 milyonu bina sahibine aktarmış ve nihayetinde de yaklaşık 745 milyonu Merkez Ankara projesinde bir bloğu satın almak için ödemiştir**.
Neoliberal politikaların gölgesinde amacı, geçmişi ve varlık sebebi boşaltılarak kamu kaynaklarını sömürü aracına dönüştüren kamu kurumlarının hem kurumsal dönüşüm hem de mekansal politikalarla nasıl sömürüldüğünün en acı örneklerinden biri olan İller Bankası, son 5 yılda yaşadığı dönüşümle topluma hem mekansal, hem kültürel hem de ekonomik temelde büyük zararlar vermiştir. Bu sömürü düzeninin sona erdiği, toplumsal adalet ve eşitlik temelinde emeğin kentlerini kamucu politikalarla inşa edeceğimiz, yapılanların hesabını soracağımız aydınlık bir yıl dileriz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
*: http://politeknik.org.tr/sehir-plancilari-odasi-bu-ankaranin-maruz-kaldigi-cehaletin-portresidir/
**: https://www.kap.org.tr/tr/Bildirim/893727
