Bilindiği üzere geçtiğimiz Temmuz ayında KPSS`nin 2021 yılı için ilk atamalarında şehir plancıları için kontenjan belirlenmemişti. KPSS 2021/2 Tercih Kılavuzu da geçtiğimiz hafta içerisinde yayınlanmış olup bu kılavuz içerisinde ataması yapılacak şehir plancısı sayısı yalnızca 8 olarak açıklandı. Her yıl 2000`i aşan yeni mezun şehir plancısı işgücüne katılırken bir yılda 8 şehir plancısının atanması her yıl mezun olan meslektaşlarımızın tamamına yakınının işsizlikle boğuşması anlamına gelmektedir. Bu tablonun birincil sorumlusu ise yıllardır açıkça eğitim/istihdam politikaları arasındaki uçurumun büyümesi yönündeki politikaları ısrarla sürdüren hükümettir. Öte yandan yerel yönetimler de ya gerekli birimlerinde yeterli sayıda şehir plancısı istihdam etmeyerek ya da bünyelerinde şehir plancısı istihdam etmeyerek bu tabloya katkıda bulunmuşlardır. Meslek alanımızdaki işsizliğin bugünkü boyutlarına ulaşmasında yapıtaşları yıllar boyunca döşenmiştir.
2006-2014 yılları arasında KPSS ile gerçekleştirilen merkezi atamalarda yaklaşık 500 şehir plancısı atanmış olup 2014 yılı itibariyle dramatik bir kırılma yaşanmıştır. 2014 yılından bugüne merkezi atamalar ile toplamda yaklaşık 130 kişi atanmıştır.
2021 yılı odamız kayıtlarına göre İzmir, Manisa, Aydın ve Uşak illerinde özel planlama bürolarında büro sahipleri ve ortakları dahil olmak üzere yaklaşık 100 şehir plancısı çalışmaktadır. Bunların 25`i ücretli çalışan şehir plancısı olarak istihdam edilmektedir. Planlama kamusal bir hizmet olup bu tablodan da açıkça görüldüğü gibi özel sektör ağırlıklı bir istihdam hacmi bulunmamaktadır.
Eğitim/istihdam politikalarındaki dengesizlik, yıllar içinde şiddetini artırmış ve meslek alanımızda işsiz şehir plancısı sayısının onbinlerle ifade edilmesine neden olmuştur. 2008-2014 yılları arasında yaklaşık 5000 şehir planlama öğrencisi yükseköğretime alınmış iken aynı yıllar arasında KPSS merkezi atamaları ile yaklaşık 500 şehir plancısı atanmıştır. 2014 yılından itibaren herhangi bir makul gerekçe olmaksızın şehir ve bölge planlama bölümlerinin sayısı ve mevcut bölümlerde de kontenjan sayıları ciddi oranda artırılmıştır. 2014 yılından bugüne kadar yaklaşık 13.000 şehir ve bölge planlama öğrencisi yükseköğretime alınmıştır. Buna karşın 2014 yılından bugüne merkezi atamalar ile yaklaşık 130 şehir plancısı işe alınmıştır.
2020 yılının Kasım ayında sonuçlandırılan ve şubemiz yetki alanına yönelik yapılan anket çalışmasında ankete katılım gösteren meslektaşlarımız arasında işsizlik oranının %45 olduğu tespit edilmiştir. Ankette son birkaç yılda mezun olan şehir plancılarında ise işsizlik oranının giderek artmakta olduğu tespit edilmiştir. Anketimize göre;
-2016 yılında mezun olan meslektaşlarımızın %44`ü,
-2017 yılında mezun olan meslektaşlarımızın %41`i,
-2018 yılında mezun olan meslektaşlarımızın %56`sı,
-2019 yılında mezun olan meslektaşlarımızın %80`i,
-2020 yılında mezun olan meslektaşlarımızın %86`sı iş bulamadığını beyan etmiştir. Bununla birlikte bu yıllarda mezun olan ve çalıştığını belirten meslektaşlarımızın yaklaşık %15`i hizmet sektörü başta olmak üzere planlama alanı dışında çalıştığı görülmüştür.
Meslek alanımızda işsizliğin vardığı boyutlar nedeniyle ücretli çalışan meslektaşlarımızın da çalışma koşulları günden güne gerilemiştir. Ücretli çalışan meslektaşlarımız düşük ücret baskısı, fazla mesai, görev tanımı dışında işlere maruz kalma ve sigortasız çalıştırılma gibi birçok sorunla karşılaşmaktadır. Öte yandan son yıllarda belediyelerde işe alınan meslektaşlarımız belediyelerin iştiraki olan şirketler üzerinden işe alınmakta ve aynı kurumda aynı işi yapmalarına rağmen eşitsiz özlük hakları altında görevlerini sürdürmektedir. Belediyelerle bu yöntemle çalıştırılan meslektaşlarımızın oranı gün geçtikçe ciddi oranda artmaktadır. Bununla birlikte hangi partinin idaresinde olduğundan bağımsız işe alım süreçlerinde kayırmacılığın yaşandığı, işe alınacak kişiler belli olduktan sonra duyuruya çıkıldığı meslek camiamızın tamamında bilinmekte ve kaygıyla izlenmektedir.
İşsizliğin boyutları açıkça ortada olmakla birlikte bugün kentlerimizin de kamucu bir planlama yaklaşımına ve yeterli düzeyde şehir plancısı istihdamına ihtiyaç duyduğu da görülmektedir. Kentlerimiz, yönetenlerin günlük projeleri ve bir takım rant çevrelerinin çıkarları ile şekillenmekte, imar planları da bu projeleri yasallaştırmanın aracı olarak kullanılmaktadır. Kamucu bir planlama yaklaşımı ve politikası yerine her türlü rantın ön plana çıktığı bu dönemde şehir plancılarına ve özellikle iş güvencesi olan şehir plancıları kamu idaresi tarafından istenmemektedir.
Oysa Şehir ve Bölge Planlama Bölümleri, Afet risklerine karşı bütüncül sakınım planlarının hazırlanması, kentlerimizin gelişiminin kamu yararı doğrultusunda şekillendirilmesi, her tür ölçekteki yerleşimde yapılı çevrenin tasarımının yanı sıra yaşam kalitesinin artırılması, sosyo-ekonomik gelişmenin sağlanması, çevrenin, doğal kaynakların ve kültürel değerlerin muhafaza edilmesi, doğal afetlere karşı dirençli yerleşimlerin oluşturulması, tarım alanlarının, kıyılarımızın, ormanlarımızın ve tüm doğal varlıklarımızın kuşaklar ötesi yarar kavramı doğrultusunda korunması için ehil ve yetkili kişiler yetiştiriyorlar. Ancak bu amaçların sağlanması için; meslektaşlarımızın doğru ve yeterli ölçekte ve özellikle kamuda istihdamının sağlanması, istihdam edilmiş şehir plancılarının ise teknik disipline dayalı sözlerinin kamu idarelerinin kararlarında belirleyici olması gerekirken, güncel tablonun bu gerekliliğe hiç uymadığını görüyoruz.
Buradan yetkililere sesleniyoruz. Planlama kamusal bir iştir. Şehircilik süreçlerinde İmar Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca tek yetkili olan meslektaşlarımızın kamuda güvenceli bir biçimde istihdam edilmesi ve planlama disiplinin gereklerine uygun hareket edilmesi bu sorunları ortadan kaldırılmasında ve planlı kalkınma süreçlerine katkı sağlayacaktır. Bu nedenle kamu yararını savunmayı en üst mesleki ilke olarak belirlemiş olan şehir plancılarının doğal olarak ağırlıklı biçimde istihdam edilmeleri gereken öncelikli alan kamu sektörüdür.
Sonuç olarak meslek alanımızdaki işsizliğin giderilmesi ve afetler karşısında dirençli kentlerin planlanması için yapılacaklar açık ve net olup taleplerimiz şu şekildedir:
- -YÖK tarafından, şehir ve bölge planlama bölümlerindeki öğrenci kontenjanları kamusal ihtiyaçlar gözetilerek düşürülmelidir.
- -ÖSYM tarafından her yıl gerçekleştirilen üniversite sınavında Şehir ve Bölge Planlama Bölümüne temel başarı sırası kriteri getirilmelidir.
- -Devlet yükseköğretim kurumlarında öğretim elemanı asgari norm kadrolarının belirlenmesine ve kullanılmasına ilişkin yönetmelik değiştirilmeli şehir ve bölge planlama bölümlerinde görev alan akademik personel istihdamı artırılmalıdır.
- -Yerleşim alanlarının büyüklüğü ve nüfusu göz önünde bulundurularak merkezi atama ile kamuya şehir plancısı istihdamı arttırılmalı, yerleşmelerin nüfus büyüklüğüne oranlı belli sayıda şehir plancısının istihdamı zorunlu hale getirilmelidir.
- -Şehir Plancısı istihdam etmeyen belediyeler derhal alım yapmalıdır.
- -Kamuya alımlarda bilimsel dayanaktan yoksun bir şekilde gerçekleştirilen sözlü mülakatlar koşulsuz şartsız kaldırılmalıdır.
- -Merkezi idareler ve yerel yönetimler tarafından yapılacak alımlarda istenen şartlar şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşılmalıdır.
- -Belediye ve bağlı kuruluşları ile mahalli idare birlikleri norm kadro ilke ve standartlarına dair yönetmelik değiştirilmelidir.
- -Şehir Plancılarının kamu sektöründe belediyeye ait şirketler üzerinden çalışmasına son verilmeli, acilen devlet memurluğu kadrosuna geçirilmelidir.
- -Plân yapımını yükümlenecek müelliflerin yeterliliği hakkında yönetmelik özel sektörde istihdamı artıracak şekilde yeniden ele alınmalıdır.
Meslek alanımızda yaşanan sıkıntılar giderilmesi, sağlıklı, yaşanılabilir ve dirençli kentlerde yaşamak için devletin bütün kurumlarını sorumluluğa davet ediyoruz. Yaşam alanlarımızı korumak, mesleğimizi ve kamu yararını omuz omuza savunabilmek için ücretli çalışan, işsiz ve şehir ve bölge planlama öğrencilerini TMMOB Şehir Plancıları Odası`nda birlikte mücadeleye çağırıyoruz.
Kamuoyuna saygılarımızla.
TMMOB Şehir Plancıları Odası İzmir Şubesi
