BARINMA KRİZİNİN ÇÖZÜM YOLU SOSYAL POLİTİKALARDAN GEÇMEKTEDİR!
14.09.2022 tarihinde iktidar, "İlk Evim, İlk İş Yerim" projesini "Cumhuriyet tarihinin en büyük sosyal konut hamlesi" başlığıyla kamuoyuyla paylaşılmıştır. Seçim öncesi dönemde barınma sorunu yaşamakta olan halka umut vaat eden bu haber, aslında birçok soru işaretini içinde barındırmaktadır.
SOSYAL KONUT KAVRAMININ İÇİ DOĞRU BİR ŞEKİLDE DOLDURULMAMIŞTIR:
Meslek örgütü olarak, geçmişten bu yana ısrarla vurguladığımız Sosyal Konut politikası üretilmesi talebimiz, ne yazık ki bugüne dek dikkate alınmamış, Sosyal Konut adı altında üretilen ucuz (erişilebilir) konutlar da gerçek hedef kitlesi ile buluşamamıştır. Ülke genelinde hayata geçirilmesi planlanan sosyal konut projesi, kavramın içi doğru bir şekilde doldurulmadığı için, bu haliyleülkemizin içerisinde bulunduğu barınma krizine çözüm getirememiştir. Aksine, konut sayısını artırarak barınma krizinin çözülebileceğini düşünen şehircilik biliminden uzak yaklaşımlar içerisinde, bulunduğumuz kriz ortamını daha da derinleştirmektedir. İstanbul`da sosyal konut adı altında üretilen ucuz satılık konut projeleri, buralara yerleşen halkın iş, yaşam, sağlık ve gündelik hayat koşulları açısından sorunları da beraberinde getirmiş, bu konutlara yerleşen birçok kişi, kent merkezine, eski yaşam koşullarından daha olumsuz koşullarla geri dönmüşlerdir.
YAPILMASI PLANLANAN SOSYAL KONUTLAR, HERHANGİ BİR PLAN KAPSAMINDA YER ALMAMAKTADIR:
Yalnızca İstanbul`da 50 bin sosyal konut vaat eden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, bu konutların nerede, hangi plan kapsamında, hangi hesaba dayalı olarak hayata geçirileceğini açıklamamıştır. Sadece tahminen, bu konutların İstanbul`un çeperlerinde yapılacağı söylenebilmektedir ki, bu durum, İstanbul`un orman, tarım ve mera alanları, su havzaları, rezerv alanları üzerinde yeni baskılar anlamına gelmektedir. Planlama çalışmaları yapılmamış, yer seçim ölçütleri analiz edilmemiş ve teknik hesaplamaları yapılmamış bu denli büyük bir proje seçim rallisine girilen bu ortamda tümüyle bilimsellikten ve planlama ilkelerinden uzak, popülist bir söylem olarak kalmaktadır. Üst ölçekli plan kararları ile uyumluluğu belli olmayan ve neredeyse Türkiye`nin her bölgesini kapsayan bu projecilik yaklaşımının kabul edilmesi mümkün değildir.
PROJENİN FİNANSAL MODELİ BELLİ DEĞİLDİR:
Açıklanan projede, sosyal konutların nasıl bir bütçe ve finans modeli ile yapılacağı belirsiz olduğu gibi, kamu elinde tutulmayacağı, satılacağı da açıkça görülmektedir. Oysaki sosyal konut, mülkiyeti kamunun elinde olduğu vedüşük kiralar ile yurttaşların barınma sorununa bir çözüm olarak gelişmiş ülkelerde uygulamaları bulunan bir sosyal devlet ödevidir. İktidarın müteahhitlik görevini bir kenara bırakarak, farklı barınma modelleri üretmesi bir zorunluluk olarak ortadadır. Ülkemizin içerisinde bulunduğu barınma krizinin çözümü mülkiyeti kamunun elinde olan sosyal konut üretimi ve kooperatif modelleri gibi sosyal politika hamlelerinden geçmektedir. Özellikle İstanbul`un çeşitli bölgelerinde geçmişte dayatılan kentsel dönüşüm projeleri ile insanlar kent çeperine itilerek sosyal ve ekonomik hayattan uzaklaştırılmış, nihayetinde yaşamsal faaliyetlerini sürdürmekte zorluk çeken yurttaşlar konut ödemelerini yerine getiremez hale gelmiştir.
Geçtiğimiz dönemlerde duyurulan diğer sosyal konut projelerinde henüz inşaata bile başlanmamışken seçime az bir vaktin kaldığı bu günlerde geri ödemesi memur maaşı artış oranında artacak bir konut projesi sosyal konut projesi değil, ancak erişilebilir ucuz konut piyasasını hareketlendirmeye yönelik bir hamledir. İki yıl önce duyurulan projelerde bir çivinin dahi çakılmadığı bir dönemde öncelikle geçmişte ilan edilen projelerin hayata geçirilmesi elzemdir.
SOSYAL KONUT ADI ALTINDA KONUT YAPIP SATMAK, KIRILGAN TOPLUMSAL YAPILARI DİRENÇLİ HALE GETİRMEK YERİNE, BORÇLANDIRARAK DAHA DA DEZAVANTAJLI KILMAKTADIR:
Sürekli konut üreterek, İstanbul`un 2009 onanlı 1/100 bin ölçekli Çevre Düzeni Planında öngörülen 16 milyon nüfus eşiğini aşacak, plan öngörüsüyle bu anlamda
entegre olmamış bu yaklaşım, şehircilik ilke ve planlama esasları ile uyum göstermemektedir. Sosyal politika içerisinde öncelikli amaç belli gelir gruplarını ev sahibi yapmak değil, düşük gelir grubuna mensup yurttaşları mülkiyeti kamuya ait konutlarda oturtarak kayıtlı hale getirmek, halkın, özellikle kadınların, çalışma çağındaki gençlerin yerel istihdama ve toplumsal yaşama katılımını sağlamak olmalıdır. Belirsiz ekonomi politikalarıyla yurttaşları borçlandırarak, kent merkezinden çeperlere doğru uzaklaştırarak işleyişini sürdürmeye çalışan her bir hamle krizi daha da tetiklemektedir. İstanbul`da daha önce gerçekleştirilen Taşoluk, Kayabaşı gibi projelerde bu deneyim yaşanmıştır.
Deprem tehdidi altında yaşayan İstanbul metropolü açısından güvenli ve sağlıklı barınma koşullarının temin edilmesi hayati ve öncelikli bir meseledir. Sosyal konut yerine erişilebilir konut üretimini benimsemiş olan TOKİ`nin ısrarla sürdürdüğü müteahhitlik politikasından derhal vazgeçerek, Anayasa ile sosyal devlet olma yükümlülüğünü üstlenmiş devletin teminat altına almak zorunda olduğu barınma sorununa çözüm üreten bir kurum haline dönüşmesi konusunda uyarılarımızı yineliyoruz.
Kamu yararını hedefleyen uygulamaları hayata geçirmek adına ivedilikle adımlar atılmasının gerekliliğini her platformda yenilemeye devam edeceğimizi tüm kamuoyunun bilgilerine sunarız.
Saygılarımızla,
TMMOB Şehir Plancıları Odası
İstanbul Şubesi
