Ankara`nın kent belleğinde önemli bir yeri olan, tarihi, kültürel, mimari ve yerel birçok değeri barındıran tarihi kent merkezi Ulus`un 1990 yılından itibaren onaylı bir Koruma Amaçlı İmar Planı bulunmamaktadır. 1990 tarihli Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah İmar Planı sonrasında iki kez koruma ve şehircilik ilkelerine aykırı biçimde koruma planları hazırlanmış ve iptal edilmiştir. Plan hazırlanana kadar, kısıtlı süre içerisinde uygulanması gereken, Geçiş Dönemi Koruma Esasları ve Kullanma Şartları ise alanın bütüncül olarak korunmasını risk altına sokan hükümler içermektedir. Söz konusu geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartlarına ilişkin dava sürecimiz ise devam etmektedir.
Son olarak, 21.04.2020 tarihli Resmi Gazete`de birkaç yıl önce adı değiştirilen Hacıbayram Mahallesi sınırları içinde 23.10.2019 tarihli ve 1694 sayılı Cumhurbaşkanı kararı ile ilan edilen riskli alan kapsamında bulunan taşınmazların Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Başkanlığı tarafından acele kamulaştırılması kararı alınmıştır.
Uzun süredir Ulus`a yönelik parçacıl müdahaleler, kültür ve tabiat varlıklarının yok edilmesine, tahrip olmasına ve kent belleğinde yer etmiş tarihi ve kültürel karakterin bozulmasına yol açmaktadır.
"Acele" kararlar parçacıl müdahalelere yol açacaktır!
Frig, Galat, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminin anıt eserleri, sivil mimari örnekleri ve modern mimari yapılarıyla Ulus, Ankara kentinin çeşitli kültürel değerlerini içermekte, bu değerleriyle kentte yaşayan herkese dokunan mekanları barındırmaktadır. Ulus aynı zamanda, geçmişten günümüze dek tarihsel olarak ticaret merkezi işlevini sürdürmektedir. Tescilli kültür varlıklarını ve tescile değer yapıları barındıran, konut ve ticari fonksiyonları ile yaşayan bir mekandır.
Yaklaşık 30 yıldır plansız biçimde, şehircilik ilkeleri ve koruma prensipleri ile bağdaşmayan geçiş dönemi koruma esasları ve kullanma şartları, yenileme alanı uygulamaları, Koruma Kurulları kararları ile Ulus parça parça yok edilmektedir.
Acele kamulaştırma kararı alınan bölge, yıkılan İller Bankası binasının hemen güneydoğusunda yer almaktadır. Bölgenin doğusunda ise Yahudi Mahallesi yer almaktadır. Bilindiği üzere, modern mimarlık örneği ve tescilli kültür varlığı olan İller Bankası binası, Ankara 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararıyla 16 Haziran 2017 gecesi yıkılmıştır (1). İller Bankası Binasının yıkımının iptaline ilişkin yargı kararı ise ancak iki yıl sonra gelmiştir.
Koruma Amaçlı İmar Planı olmaksızın, acele kamulaştırma kararı ile yapılaşma faaliyetlerinin yürütülmesi, Ulus`un tarihi ve kültürel karakterinde kalıcı tahribatlara yol açacaktır. Alandaki kültür ve tabiat varlıklarının yok edilmesine, Ulus`un tarihsel süreç içerisinde üstlendiği küçük ölçekli ticaret mekanları fonksiyonunun yitirilmesine, Ulus esnafının yerinden edilmesine ve Ankaralıların ilişkilendiği mekanlar ile bağının koparılmasına yol açacaktır. Birçok önemli kültürel değeri içeren Ulus`ta, parsel ölçeğinde projelerin uygulanması, bütüncül planlama ve koruma yaklaşımının terk edilmesi; "proje" alanlarının çevresiyle kurduğu fiziksel, sosyal ve kültürel ilişkileri göz ardı etmek ve Ulus`un miras niteliğini yok etmek demektir. Ulus`ta plansızlık durumunun bir an önce sonlandırılması gerekmektedir. Belirsizlik koşullarında acele kamulaştırma gibi Ulus`un tarihi, kültürel ve sosyal bağlamından kopuk tüm parçacıl kararlar başkentin geleceğine hiçbir şey kazandırmayacak, kentlilerin kollektif hafızasına birer kara leke olarak kazınacaktır.
Acele kamulaştırma kararı Anayasaya aykırıdır!
Cumhurbaşkanı tarafından alınan acele kamulaştırma kararının sebebi belirtilmemiş, mülkiyet haklarındaki kısıtlamalar açıklanmamıştır. Belirsizlikleri içeren acele kamulaştırma kararı, anayasa ile güvence altına alınan mülkiyet hakkına açıkça aykırıdır. Anayasa`nın 46. Maddesinde belirtildiği üzere, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. Maddesi uyarınca ancak yurt savunması gibi olağanüstü durumlarda acele kamulaştırma yapılabilmektedir.
Uzun yıllardır Koruma Amaçlı İmar Planı bulunmayan Ulus`ta, "acele" olarak kamulaştırma yapılmasını gerektiren hiçbir bilimsel, nesnel ve teknik gerekçe bulunmamaktadır. Herhangi bir gerekçeye dayanmayan kararın amacı ve kapsamı belirsiz olduğu için hukuka, şehircilik ilkelerine ve kamu yararına aykırıdır.
Ulus`ta bütüncül planlama yaklaşımıyla koruma planı hazırlanmalıdır!
Başkent Ankara`nın tarihi merkezi, Cumhuriyet`in kurulduğu tarihi merkez Ulus, kapsamlı ve bütünleşik bir koruma planıyla değil acele kamulaştırma kararıyla, geçiş dönemi esasları ve parçacıl projelerle yönetilmeye çalışılmaktadır. Kamulaştırılan alandaki faaliyetler İmar Kanununca belirlenen planlama süreçleriyle değil, alanın tüm değerlerini yok eden niteliksiz proje ve hukuku yok sayan kararlarla düzenlenmektedir. Bu da korumayı, tarihi çevre ilişkilerini ve sürecin denetlenebilirliğini imkansız hale getirmektedir.
Ulus Tarihi Kent Merkezi`nin bütün değerleriyle korunması ve gelecek nesillere aktarılması için, bütüncül bir yaklaşımla koruma amaçlı imar planı hazırlanmalıdır. Bilimsel temeller, koruma prensipleri, şehircilik ilkeleri ve ilgili mevzuat uyarınca Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Amaçlı İmar Planı çalışmaları kamuoyuna açık, şeffaf ve katılımcı yöntemlerle yürütülmelidir.
Ulus`un kültürel değerleri üzerinde kalıcı tahribata yol açan tüm parçacıl müdahalelere karşı mücadelemizi sürdürdüğümüzü bir kez daha kamuoyuna duyururuz!
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
1. http://spoankara.org/haber/bu-ankaranin-maruz-kaldigi-cehaletin-portresidir/
