Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi`nin 08.07.2020 tarihinde aldığı karara göre; Gazi Üniversitesi bünyesinde kurulan Ulaşım Ana Planı Ofisi`nin 2013-2014 yılları arasında yürüttüğü çalışmalar neticesinde elde edilen, ancak Büyükşehir Belediyesi tarafından onaylanmayan ve dolayısıyla yürürlüğe girmeyen Ankara Ulaşım Ana Planı`nın yine Gazi Üniversitesi tarafından güncellenmesi amacıyla bir protokol yapılmasına karar verilmiştir.
Ankara metropoliten alanı için ulaşım planlama tarihini kısaca özetlemek gerekirse; 1990 Nazım İmar Planı kapsamında Ulaşım Ana Planı yapılması ifade edilmesinden itibaren Ankara için ulaşım planlaması yerel yönetimlerin gündemi haline gelmiştir. 2023 Başkent Nazım İmar Planında ise Ulaşım Ana Planının tematik bir plan olarak ele alınması gerektiği kararlaştırılmıştır. 2015 Ulaşım Ana Planı ise projeksiyon yılına kadar belirli ilkeler doğrultusunda ulaşım politikaları açısından bir çerçeve çizen kavramsal bir plan olarak üretilmiş olup, rehber niteliğinde bir belgedir.
Ankara Ulaşım Ana Planı`nın yapılması amacıyla ABB ile Gazi Üniversitesi arasında 26 Eylül 2011 tarihinde bir protokol imzalanmıştır. Birçok hususu tartışmadan önce belirtmek gerekir ki aynı gündemde dokuz senelik bir zaman geçmesine rağmen Ankara Ulaşım Ana Planının sonuçlanarak onaylanmamış olması kentimiz açısından ciddi bir kayıptır. Ulaşım sorununun Ankara Metropoliten alanı için bütüncül olarak ivedilikle ele alınması gerektiğini daha önceki açıklamalarımızda da ifade etmiş, bu sorunun Ankara kenti için yaşamsal bir öneme sahip olduğunu belirtmiştik.
Hatırlanacağı üzere Şubemiz 2014 yılı başında Ulaşım Ana Planı süreçlerini takip etmeye başlamış ve süreç içerisinde edinilen bilgiler ile bu bilgiler çerçevesinde oluşan görüş ve eleştirileri üyelerimizle ve kamuoyu ile paylaşmıştır.
Ankara gibi dinamik ve büyük bir metropole dair yatırımların belirli bir plan çerçevesinde yürütülmemesi ülke kaynaklarının ciddi şekilde heba edilmesine yol açmaktadır. Bunun önüne geçmek amacıyla kenti şekillendiren bütün idarelerin bütüncül bir planlama anlayışıyla hareket etmesinin önemli olduğunu tekrar vurgulamak gerekir. Umudumuz, Ankara`nın üst ölçekli onaylı mekansal planına dayalı olarak bütün ana planlarının hazırlanması ve bu kapsamda Ulaşım Ana Planı`nın da hedeflenen alandaki açığı kapatacak bir araç olması yönündedir.
Fakat plan sürecine ilişkin sağlam temellere dayanan, ciddi kaygılar taşımaktayız.
Öncelikle planın revize edilmesi süreci başlatılmadan önce Ankara Büyükşehir Belediyesi ve Gazi Üniversitesi`nin bir önceki planın üretilmesi ama onaylanmaması süreçlerine dair kamuoyuna bilgi verme zorunlulukları vardır:
1. Bilindiği üzere Ankara Ulaşım Ana Planı onaysız durumdadır. Dolayısıyla yasal açıdan yürürlükte olmayan, mevcut olmayan bir planın revize edilmesi tümüyle akıl dışıdır. Onayı bulunmayan bir plan, hangi şehircilik ve hukuk kuralına dayanarak, nasıl revize edilebilmektedir?
2. Bu durum kamu kaynaklarının gelişi güzel harcanması anlamını taşımaktadır. Kamu kaynaklarının verimli ve şeffaf biçimde kullanılması gerekmektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara Ulaşım Ana Planı (AUAP) için 2011 yılından bugüne kadar ne kadar kaynak harcamıştır?
3. Nazım İmar Planı kentin mekânsal kullanım kararlarına, yaşama ve çalışma alanlarına yön veren, nüfus büyüklüklerini belirleyen planlardır. Buna bağlı olarak, Ulaşım Ana Planı konut ve çalışma alanları arasındaki yolculuk taleplerini, yolcu sayılarını, seyahat süresini kısaltacak ulaşım modlarını belirleyen kararlar içermektedir. Dolayısıyla 2023-2038 yılları arasında yeni bir NİP olmaksızın, herhangi mekânsal kararı bulunmayan başkentte 2038`i hedefleyen Ulaşım Ana Planı ile getirilecek her karar ve bu minvalde yapılacak yatırımlar kentin geleceği düşünülmeksizin israf projeleri olacaktır. Ulaşım Ana Planı 2023 Ankara Nazım İmar Planı`nda hazırlanması hükmü getirilen ana plan çalışmalarından biridir. Ancak, ana planlara dayanak teşkil edecek bilimsel ve teknik araştırmaların ve mekânsal plan kararının güncel olması gerekmektedir. Bu durumda, Başkent Ankara için güncel bir Nazım İmar Planı olmaksızın Ankara Ulaşım Ana Planının hazırlanması, planların kademeli birlikteliğini öngören şehircilik ilkelerine aykırıdır. Ankara için üst ölçekli, güncel mekansal bir nazım imar planı neden öncelikli olarak hazırlanmamaktadır?
4. Meclis Kararı`nda da belirtildiği üzere plan, görüş alınmak üzere 15.08.2016 tarihinde Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına gönderilmiştir. Hâlbuki AUAP Plan Kitabı`nın basım tarihi Mayıs 2014 olarak görülmektedir. Planın elde edilmesiyle görüş almak üzere Bakanlığa iletilmesi arasında neden iki seneyi aşan bir zaman aralığı vardır? Zaten yapım sürecinde gerçekleştirilen parçacıl plan değişiklikleriyle ve ulaşım yatırımlarıyla ciddi manada tahribata uğrayan, plana dayanmaksızın belirlenen ulaşım kararları ile Ulaşım Ana Planı bu iki sene boyunca spekülatif tahribatlara maruz kalmamış mıdır?
5. Bakanlıktan 28.07.2017 tarihinde değerlendirme yazısı gelmesine rağmen plan neden Belediye tarafından onaylanmamıştır? Ulaşım Ana Planı Ankara kentinin ulaşım sorunlarının çözümüne ilişkin gerekli kararları neden getirememiştir?
6. Sürecin doğrudan aktörü olan Gazi Üniversitesi bir türlü onaylanmayan ve kamu kaynaklarının heba olmasına sebep olan plan sürecine ilişkin neden eleştirel bir tutum izlememiştir, eleştirilerini kamuoyuyla paylaşmamıştır?
7. Yapılan çalışmaların kontrolü kim tarafından yapılmıştır, nasıl bir denetim mekanizması ile yapılan anket ve araştırmaların doğruluğu kontrol edilmiştir?
8. Plana altlık oluşturan ve yaklaşık 7 sene önce elde edilmiş verilerin tekrardan kullanılabilmeleri ve revizyona altlık oluşturmaları teknik ve bilimsel açıdan ne denli mümkündür?
9. Diğer taraftan içinde bulunduğumuz pandemi süreci hazırlanması düşünülen Ulaşım Ana Planı revizyonu için nitelikli analiz ve araştırma ortamı sağlamamaktadır. Bu süreçte kentlilerin özel araç kullanımı artarken, toplu taşıma kullanımları azalmış, zirve saatlerdeki araç ve yolcu yoğunluğu değişmiştir. Dolayısıyla bu süreçte kent içi araç ve yolcu hareketliliği için doğru verilerin elde edilmesi mümkün müdür?
Bu soruların ötesinde yine temel bir hata ile karşı karşıya olduğumuzu ve planlama sürecinin yine sakat bir sürece gebe olduğunu söylememiz gerekir. Bilindiği üzere Ankara`nın mevcut Nazım İmar Planı, 2023 Başkent Nazım İmar Planı`dır. Onaysız olduğu halde revize edilmesi planlanan Ulaşım Ana Planı`nın ise hedef yılı 2038`dir. Herhangi bir mekânsal plan kararı olmayan dönemlere ilişkin ulaşım kararları üretilmesi bilimsellikten uzaktır, hukuka ve şehircilik ilkelerine aykırıdır. Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2017 yılında onaylanan Ankara İli 2038 Çevre Düzeni Planı`nın Ulaşım Ana Planı`na mekânsal plan olarak dayanak olabileceğini düşünüyorsa da ciddi bir yanlış içerisindedir. Zira Ankara İli 2038 Çevre Düzeni Planı`nın plan sınırları Ankara il sınırlarıdır, Ulaşım Ana Planı plan sınırı ise Ankara Metropoliten alanıdır. Ayrıca, Çevre Düzeni Planı yapısı gereği, Ulaşım Ana Planına altlık oluşturabilecek ölçek ve detayda bilgi üretmemektedir. Ankara İli 2038 Çevre Düzeni Planı ürettiği kararlar ve askı süreçleri açısından usulsüzdür. Plan, Şubemizin çalışmaları neticesinde, TMMOB Ankara İKK tarafından yargıya taşınmıştır ve yargı sürecinde bilirkişi raporu lehimize gelmiştir; planın yargı tarafından iptali kuvvetle muhtemeldir.
Diğer taraftan protokole konu olan ve Gazi Üniversitesi bünyesinde oluşturulan Ulaşım Ana Planı Proje Ofisi tarafından hazırlanan Ulaşım Ana Planında daha önceki yıllarda tarafımızca dava açılan ve kazandığımız kavşak alanlarına dair bir kararlar geliştirilmemiş aksine mevcut doku olarak ele alınmış, iptal edilen uygulamalar üzerine plan oluşturulmuştur. "Battı-çıktı" alt geçitler aracılığıyla kesintisiz bir biçimde çok yüksek hızlarda araç kullanılan Eskişehir, İstanbul ve Konya Yolları kent içi çevre yollarına dönüşmüş ve kentliler için trafik ve yaya güvenliği açısından ciddi bir tehdide dönüşmüştür. Diğer taraftan büyük bir kamu maliyeti demek olan bu parçacıl projelerden biri de maalesef Ankara Büyükşehir Belediyesi`nin Haziran ayında ihalesini yaptığı metro çalışmasıdır. Bir taraftan Ulaşım Ana Planına ihtiyaç duyan ve bunun için Gazi Üniversitesi`yle anlaşan Ankara Büyükşehir Belediyesi diğer taraftan katılımcı ve şeffaf olmayan bir süreçle, kısa sürede metro yapımı gibi büyük bir bütçeyi ve mekansal kararları etkileyebilecek bir projeye onay verebilmektedir. Bu çelişkili kararların yaratacağı tek şey büyük miktarlarda kamu kaynağı israfı olacaktır. Dolayısıyla, Ankara kentinin 2023 yılından sonra gelişimini yönlendirecek mekânsal kararları içeren bütüncül bir nazım imar planı olmadan yeni AUAP hazırlanmamalı, önceki çalışmaların sorunlarını sürdürecek devam niteliğinde bir çalışma yapılmamalıdır.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak Ankara Ulaşım Ana Planının revizyonuna yönelik sürecin Ankara`nın planlı mekânsal gelişimiyle birlikte ele alınması gerektiğini vurgulamak isteriz. Başkent Ankara için güncel ve bütüncül bir Nazım İmar Planının öncelikli olarak hazırlanması gerektiğini ve bu plana uygun biçimde Ana Plan çalışmalarının yürütülmesi gerektiğini tekrar belirtiriz.
Ancak şehircilik ilkelerine ve Kanunlarla tanımlanan plan süreçlerine uygun, bilimsel bir yaklaşımla kamu yararının sağlanabileceğini, aykırı her işlemin kamu kaynaklarının israfı demek olduğunu ve Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi olarak kamu yararına aykırı bütün planlama faaliyetlerinde mücadelemizi sürdüreceğimizi ve sürecin takipçisi olacağımızı kamuoyuna saygıyla duyururuz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
