Saraçoğlu Mahallesi, 1929 tarihli Jansen Planında Saraçoğlu Memur Evleri Yerleşkesi olarak belirlenmiş, insan ölçeğinde kentsel tasarım ve bahçe şehir yaklaşımıyla tasarlanmış, Ankara`nın ilk toplu konut yerleşim alanıdır. Mimar Paul Bonatz tarafından tasarlanan Saraçoğlu Mahallesi, 1944-1946 yılları arasında inşa edilerek kullanılmaya başlanmıştır. Kent merkezinde konut ve çalışma alanlarını bir araya getiren, sosyo-kültürel alanları ve eğitim birimleri ile Cumhuriyet Döneminin canlı ve yaşayan bir mahallesidir.
Saraçoğlu Mahallesi, kültürel öneminin korunması amacıyla 1979 yılında kentsel sit ilan edilmiş, mahalledeki yapılar korunması gereken kültür varlığı olarak, 210 ağaç ise anıt ağaç olarak tescillenmiştir.
Kent belleğinde yer etmiş Saraçoğlu Mahallesi`ne yönelik sistematik saldırılar 2013 yılından itibaren artmakta, alanın kültürel değerlerini ve kamusal niteliğini yok edecek projeler iktidar ve sermayedarlar tarafından tekrar tekrar gündeme getirilirken, kamu yararını savunan meslek odası sorumluluğumuzla hukuksal mücademizi dayanışmayla sürdürmekteyiz. Bakanlar Kurulu`nun, 2013 yılında mahallenin riskli alan olarak ilanına yönelik aldığı iki karar davalarımız sonucu iptal edilmiş, benzer biçimde Koruma Bölge Kurulu`nun kültür varlıklarının koruma grubunu düşürme kararı da davamız sonucunda iptal edilmiştir. 2014 yılında mahalleli ile dayanışmamızı sürdürmemize ve tahliye kararının Danıştay tarafından iptal edilmesine rağmen, mahalle polis zoruyla boşaltılmıştır.
Şiddet ve yıldırma yoluyla boşaltılan Saraçoğlu Mahallesi için 2017 yılında Bakanlar Kurulu`nun taşınmazların satışına yönelik aldığı karara yönelik müdahil olduğumuz davada yürütmenin durdurulma kararı alınmış, TOKİ iştiraki olan Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım A.Ş.`nin ihalesine açtığımız davada ise tarafımıza görevsizlik kararı verilmiştir. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`nın 2018 yılında onayladığı Koruma Amaçlı İmar Planlarına açtığımız davalar sonucunda da bu planlar iptal edilmiştir. Pandemi döneminde, 2020 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan, alanda ticaret, otel ve yeraltı otoparkı yapımını öngören plan, imar uygulaması ve Koruma Kurulu kararlarına yönelik Ankara İKK olarak açtığımız davalarımız ise devam etmektedir.
Hukuksal mücadelemiz devam ederken, Saraçoğlu Mahallesi`nde yakın zamanda yaptığımız gözlemde, tescilli yapıların ahşap doğramalarının ve yapı donatı elemanlarının söküldüğünü, alanda kamuya ait olan yolların kamuya kapatıldığını tespit ettik. 2014 yılında mahallelinin zorla tahliyesine benzer biçimde, günümüz pandemi döneminde velilerin, öğrencilerin ve meslek odalarının tepkilerine rağmen Namık Kemal Ortaokulu`nun da boşaltılması kararı alınmıştır. Namık Kemal Ortaokulu`nun Anıttepe`ye taşınması, zorla boşaltılan okul binasının ise Çankaya İlçe Eğitim Müdürlüğü tarafından kullanılmasının öngörüldüğü bilinmektedir. Diğer taraftan Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi uzun zamandır topluma hizmet vermemektedir.
Saraçoğlu Mahallesi`ndeki yapıların boşaltılması, yapılarda sunulan kamusal hizmetlerin durdurulması ve toplu konut alanının ana kullanımının tamamen değiştirilip ticaret ve turizm fonksiyonlarıyla işlevlendirilmesi yoluyla, kentin merkezi alanlarından birinin sermaye çıkarları doğrultusunda dönüştürülmesi amaçlanmaktadır. Ülke genelinde örnek teşkil eden ve kent belleğinin önemli bir parçası olan böylesi bir alanın toplumun değil, sermayenin çıkarları doğrultusunda dönüştürülmesi "soylulaştırma projelerinin" farklı bir biçimidir. Alan ve yapılar bilinçli bir şekilde zorla boşaltılarak köhneleştirilmiş, dolayısıyla içinde yaşayan kullanıcıları olmadığından yapıların ihtiyacı olan basit onarımlar ve bakım faaliyetleri durmuştur. Bu yöntemin, yapıların ve alanın bakımsız bırakılarak kendi riskli alan tanımlarının gerekçelerini kuvvetlendirmek için tercih edildiği artık aşikârdır.
Toplumun algısında "toplu konut" kavramı artık sadece niteliksiz, erişim kısıtlılığı bulunan, sağlıklı bir yaşam çevresi sunmayan, kent ile bütünleşemeyen bloklar olarak yer etmiştir. Saraçoğlu Mahallesi gibi bir toplu konut mekânının ve özgün değerlerinin yok edilerek, kentlilerin böylesi bir yaşam çevresini talep etme hakkı dahi ellerinden alınmaktadır.
Saraçoğlu Mahallesinde yürütülen rant ve talan projesi, alanın ticari kullanımının artarak özelleşmesine, yapıların kullanımlarının ve kat planlarının değiştirilerek özgünlüğünün yitirilmesine, alandaki ağaçların tahrip olmasına ve toplumun hafızasında yer etmiş Saraçoğlu Mahallesi`ne değer atfeden Ankaralılar`ın zorla uzaklaştırılmasına neden olmaktadır. Hukuksal süreç devam ederken, pandemi koşullarında dayatılan, kapalı kapılar arkasında, toplumu dışlayan, şeffaf ve katılımcı hiçbir süreci gözetmeyen, bu iktidar ve sermaye işbirliği projesi tüm kamuya ve değerlerine zarar vermektedir. Yaklaşık 70 yıllık bir geçmişe sahip olan Saraçoğlu Mahallesi`nin özgün değerleri ile bütüncül olarak korunması ve yaşatılması, günümüzde kamu mülkiyeti olarak kullanılması ve alanın tüm değerlerinin bütüncül olarak gelecek nesillere aktarılması gerektiğini tekrar ve ısrarla vurguluyoruz. Kamu yararını, bilimselliği, şehircilik ve hukuk ilkelerini savunarak, Saraçoğlu Mahallesi`nin talanına karşı mücadelemizi sürdürüyoruz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi
