AKM alanında uygulanması öngörülen millet bahçesi projesinin 1. Bölgesi olarak belirlenen 633.000 metrekarelik alanın ihalesi TOKİ tarafından 11.03.2019 tarihinde 398 milyon liraya  gerçekleştirilmiştir. Sadece "Davetlilerin" katıldığı, pazarlık usulü gerçekleştirilen ihale(1) sonrasında Millet Bahçesi için Cumhuriyet Dönemi mimari değerlerini yok eden inşaat faaliyetlerine başlanmıştır. Aynı yıl, alandaki Belediye Park ve Bahçeler Müdürlüğü Binası ile ulusal resmi törenlerin gerçekleştirildiği tören pisti de yıkılmıştır.

Proje kapsamında, daha önce EGO Hangarlarının yer aldığı alanın kamu mülkiyetinden çıkarılmasıyla ortaya çıkan Merkez Ankara projesine yaya üst geçitleri yapılmaktadır. AKM Millet Bahçesi projesi, çevresindeki hukuksuz gayrimenkul yatırımlarını kıymetlendirmek ve rant üretmek amacıyla yapılmıştır. Merkez Ankara projesinin ilk görsellerinde dahi yer alan AKM Millet Bahçesi, yaya üst geçitleriyle adeta bir site bahçesine dönüştürülmektedir.

Yapılan uygulamalara dayanak oluşturan, davamıza(2) konu olan plan değişikliği ise yıkım işleminden 4 ay sonra askıda ilan edilmiştir. Alanda imar planları yapılmaksızın inşaat faaliyetleri devam etmiş, hukuk ve kamu yararı yok sayılmıştır. Ankara 14. İdare Mahkemesi tarafından görülen dava kapsamında, 25.05.2021 tarihinde bilirkişilerce alanda gerekli incelemeler yapılmış ve bilirkişi raporu oluşturulmuştur.

Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu`nun 14.7.1979 gün ve 1741 sayılı kararı ile Ankara Hipodrom alanı yeşil karakterli Kentsel Sit Alanı olarak tescil edilmiştir. Alanın çıkarılan 2302 sayılı, alana özel Kanun kapsamında korunması sağlanmış, bu nedenle Kurulun 1984 tarihli kararı ile alanın tescili kaldırılmıştır. 2302 sayılı Kanun ile alanda yapılacak müze, salon, kültür merkezi gibi düzenlemelere ilişkin plan ve program taslaklarını onaylamak ve çalışmaların genel gözetimini yapma yetkisi Milli Komite`ye verilmiştir. Ancak bu Kanun hala yürürlükte iken Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile alandaki tüm işlemlerde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkilendirilmiştir.  

Bilirkişiler tarafından yapılan inceleme ve değerlendirme sonucu;

• Alana Özel Kanun ve söz konusu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi arasında çelişki olduğu,
• Tescilli Park ve Bahçeler Müdürlüğü Binasının tescili kaldırılarak yıkıldığı,
• Dava konusu plan değişikliklerinin açıklayıcı olmadığı, açık ve anlaşılır olmamasından dolayı imar mevzuatına en başta aykırı olduğu,
• Atatürk Kültür Merkezi, 2302 sayılı Kanun ve önceki 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planında 5 bölgede ve bu bölgelerde yer alabilecek çeşitli kullanımlar belirlenmiş ve yeni yapı yapılamaz hükmüne yer verilmiştir. Dava konusu planda bu bölgede hangilerinin yer alacağının açıklanmadığı,
• Dava konusu plan notlarında da "planlama ve tasarım ilkeleri" başlığı altında fonksiyonlardan söz edildiği, ancak bunun ne olduğunun yine açıklanmadığı,
• Millet Bahçesi Rehberinde yer alan ilkelere göre tasarım ve planlama yapıldığı varsayılır ise, burada sıralanan kullanımların hepsi veya bir kısmının planda olabileceği, ancak olup olmadığının açıkça yazılmasının gerektiği,
• Millet Bahçesi Rehberinde sert zeminlerin öneminden ve toprağın geçirgenliğini kapadığı için sakıncalarından bahsedildiği, ancak dava konusu planlarda sert zemin oranının dahi bilinmediği, dava konusu planın plan açıklama raporunda yer alan planlama ve sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olup olmadığının tartışılmadığı,
• Planların uygulamaya yol gösteren hukuki belgeler olduğu ve bir planın plan notlarının açıklayıcı olmamasının mevzuata uygun olmadığı gibi planlamaya da uygun olmayacağı,
• Caminin bulunduğu aks üzerinde yığılacak binaların yeşil alan anlayışından uzaklaşma olasılığını ortaya çıkaracağı,
• Dava konusu plan notlarında ve açıklama raporunda yer almayan otoparkın varlığının ancak Bakanlık yazısından anlaşıldığı, 1136 araçlık 57.534 metrekarelik otoparkın varlığının bilindiği ancak giriş çıkış yönlerinin planda gösterilmediği için bilinmediği, otoparkın giriş ve çıkışının hangi yönde olacağı planlamanın konusu olduğu,
• Alanın Ankara`nın en fazla trafik hacmine sahip yollarla çevrili olduğu,trafik yükünün daha da artırılmasına yönelik çok hacimli otopark alanı yaratılmasında kamusal yarar görülmediği, otoparkın ulaşımı olumsuz etkileyeceği, bu büyük otoparkın hangi talebe karşılık yapıldığının anlaşılamadığı ve zaten plan açıklama raporunda otoparktan hiçbir şekilde bahsedilmediği,
• Alanda yetkili olan Ankara Büyükşehir Belediyesi ve Altındağ Belediyesi`nden herhangi bir görüş alındığına ilişkin dava dosyasında herhangi bir bilgi ve belgeye rastlanmadığı,
• Dava konusu alanın 1/25000 ölçekli Başkent Ankara Nazım İmar Planında "Atatürk Kültür Merkezi (AKM) Başkente Özgü, Özel Alanlar" olarak değerlendirildiği, bu alanlar için nitelik ve potansiyellerine özgü, özel planlama ve projelendirme çalışmasının yapılması ve özgün müdahale biçimlerinin geliştirilerek, Başkent kimliği ve vurgusu üzerine hassasiyet gösterilmesinin sağlanması gerektiğinin ifade edildiği, Başkente özgü ve özel alan olması tasarımın temel vizyonu olması gerekirken, dava konusu planda bu vizyonun yer almadığı,
• 1/25000 ölçekli üst plana göre; AKM alanının bütününün, Başkent Ankara`nın tarihsel ve siyasi yükümlülükleriyle bağdaşacak bir biçimde, Kültür ve sanat aksı olarak ele alınmasının gerektiği, her bir bölgenin birbirini tamamlayarak düşünülmesi gerektiği, oysa dava konusu millet bahçesinin ne diğer 4 bölge ile ilişkilendirilmiş olduğu ne de kendi içindeki yapılarla bütünleştiği, Planlama alanında Cumhuriyetin ilk yıllarından bir çok referans bulunduğu ve bu yapıların "korunacak yapılar" olarak belirlendiği,
• Dava konusu planlarda planlama alanının kimliğinin ortaya çıkarılmamasının planlama disiplini ile uyuşmadığı,
• Bir diğer sorunun dava konusu planlarda yere özgü tasarım kriterlerinin olmaması olduğu, mekan ve hafıza ilişkisini yok saymanın planlama disiplininde yer almadığı

Gerekçeleri ile Bilirkişi Heyeti tarafından dava konusu imar planlarının şehircilik ilkeleri, planlama esasları, kamu yararı ve mevzuata uygun olmadığı görüş ve kanaatine varılmıştır.

Sermaye ve Kentsel Rant İçin Yeşil Görünümlü Bir Araç: Millet Bahçeleri

İlk gündeme geldiğinden beri nitelikli alanları hedef almış, yeşil alan ve cami görünümü altında; bir taraftan projeleri için belirlenen yüksek bütçeleri ile kamu kaynaklarının inşaat şirketlerine aktarıldığı, diğer taraftan çevresindeki gayrimenkul yatırımları ve kentsel rant için kullanılan millet bahçelerine karşı mücadele yürütmekteyiz(3). Bugüne kadar dava açtığımız millet bahçelerinde;

• Hukuki dayanaklarının olmayışı, imar mevzuatına, planlama esaslarına, üst ölçekli planlara ve kamu yararına aykırı oluşu,
• Projelerin yeşil görünmesine rağmen alandaki yeşil alan miktarını azaltması ve yeşil alanlarda olması gerekenden yüksek yapılaşma oranları önermesi,
• Yere özgü olmaması, nitelikli alanlara zarar verici olması ve hatta yok etmesi

gibi özetlenebilecek itiraz gerekçelerimiz bilirkişi tespitleriyle de desteklenmekte, onaylanmaktadır. Türlü imar oyunlarıyla işlenen kent suçlarına karşı mücadelemize devam edeceğimizi tüm kamuoyuna saygıyla sunarız.

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ankara Şubesi

TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi