Arkadaşım Raci, Öğretenim Raci.
Şehir Plancıları Odasındaki meslektaşım Raşit Raci Bademli hakkında yazmamı istediğinde, son yıllarda kaleme alınmış yazıları okudum, fevkalade güzel, gerçekçi ve tanımlayıcı olduklarını gördüm. Yinelememek için ben de 40 yıllık dostumu birlikte yaşadıklarımızla anmak isterim.
1964 Eylül ayında ODTÜ‘de Mimarlık Fakültesi Şehir Planlama Bölümünde eğitime başladığımda Raci‘ler 2. sınıftı (CP‘67), bizden (CP‘68) bir sene evvel girmişler. O zaman mimarlık ile şehir planlama bölümleri ilk seneyi neredeyse birlikte okurlardı, tasarım stüdyoları karma yürütülürdü ve sınıflar büyüktü 60-70 kişi. İkinci sınıfa geçince stüdyolarımız mimarlardan ayrıldı ve sınıflar küçüldü. Bizim sınıf 11 kişi, Racilerin sınıfı 10 kişi, aynı mekana (stüdyoya) verip panoyla ortadan ayırdılar, ve mezun olana kadar bu fiziki birliktelik sürdü. Misafir öğretim üyelerinin verdiği nazari (lecture) dersleri de birlikte alırdık. Öğrenci sayısının az olması nedeniyle, beraber girdiğimiz ders ve stüdyolardan çok farklı faydalar edindiğimizi de söylemeliyim.
1965-66 Ders Yılının kasım aralık aylarıydı, CP‘67 proje dersi için Samsuna gidip gelmiş jüriye çıkacaklar, projeler panoya asılmış hocaları bekliyoruz. Racinin proje başlığını "SMASNU Development Project" olarak okuyunca telaşla seyirtip uyardım "Samsun‘u yanlış yazmışsın Raci" diye. Koluma girip beni paftaların önüne çekti ve konuşmaya başladı, neden bilerek Samsun değil de Smasnu yazdığını: " ... şehrin tasarım kararlarıyla veçhe ve çehresinin değişeceğini, düzensiz yapılaşmanın ve dokunun ortadan kalkarak yepyeni güzel bir şehir meydana geleceğini" etraflıca anlattı. Böylece öğreten Raci‘den ilk dersimi almış oldum.
Özel hayatı ile mesleğini birbirinden ayırmayan/ayıramayan nadir insanlardan biriydi.
Mekanı ve şehirleri anlama, anlatma, kurgulama ve yaratma onun bir yaşam biçimiydi, yoğun ve öncelikli olarak. Eşi Şule, aile ve ev işlerini ihmal etmesinden şikayet ederdi. Bilim ve meslek alanında kendini bu kadar hızlı ve üst düzey yetiştirmesinin bir bedeliydi bu ihmal.
Hoş anılarımız var: Ekteki resimde görüldüğü gibi CP‘67 ve CP‘68, mezuniyetlerinden sonra da dostluklarını, arkadaşlıklarını sürdürdü ev yemekleri ve sohbetleriyle. Raci damak tadına düşkündü, lezzetli yiyeceklere meraklıydı, ama kilo almamaya da özen gösterirdi. Evimizde eşimin yaptığı bir tatlıyı iştahla yerken son lokmayı tabakta bıraktı "Feyhancım, nefis olmuş ama orada perhizim aklıma geldi" deyip bizleri kahkahaya boğdu.
Anadoluyu adım adım gezmiş ve özümsemişti.
Arkadaşımız Özhan‘ın arabasıyla Kastamonu yöresini geziyorlarmış, Taşköprü beldesine gelmişler, "Kültür ve Sarımsak Festivali" varmış. Belediye Başkanını ziyaret etmiş, pazardan alışveriş yapmış ve bir çuval erzakı aracın bagajına atmış. Çuvaldaki kilolarca sarımsağın kokusunun araca nasıl sindiği, kokuyu giderme ve temizlik çabalarının sonuç vermemesi üzerine arabasını satmak zorunda kaldığını Özhan hasretle anlatır.
Ben Mersin‘e taşınmıştım. 1992 yılında bir toplantı için Şule ile beraber geldiler "hadi biz ağırla" dedi. Sabah 7‘de otellerinden aldım ciğerciye gittik, geleneksel alçak masa ve kürsülerde her türlü yeşillik ve baharatı ile şaşırtmak istedim. İştahla ve afiyetle, Şule 38 şiş, Raci 42 şiş yemişti, üzerine de sıcak peynirli kadayıf ... "Hayatımızın en güzel kahvaltısını yaptık ... " demişti Raci.
Mersin Mimarlık Fakültesini kurarken seçtiğimiz öğretim elemanları, Raci ve diğer arkadaşlarımın yetiştirdiği genç plancılardı.
Bu amaçla 2000‘li yıllarda Ankara ODTÜ‘ye gittiğim her seferde ziyaret ederdim, Kütüphanenin altında Gelibolu Yarımadası Proje Ofisinde yaşıyordu neredeyse. On dakika için uğrardım ama bir iki saat yorulmadan üşenmeden anlatırdı tasarım ve planlama çabalarını, yaptığı işleri. Paylaştığı bilgi ve tecrübelerinden çok şey öğrendim.
Raci yetenek ve olanaklarıyla "nadide bir tohumdu" ve uygun toprağa (ODTÜ Şehir Planlama) düşünce üstün bir meslek adamı, uzman yetişti. Massachusetts Institute of Technology‘i bitirdikten sonra aramıza, memleketine dönmesi, yurtdışından gelen ısrarlı teklifleri reddetmesi tamamıyla karakteriyle bağdaşan bir tutumuydu.
Raci‘yi farklı kılan; gerek mesleki uygulamalarda ve gerekse eğitim sahasında üstün performansını doğuran; yaşamındaki bütüncüllük ve üretkenlik özelliğiydi. Özel hayatını, aile yaşamını iş ve meslek uygulamalarında ayrı tutmaz veya tutamazdı. Sürekli araştıran, sorgulayan, öğrenen, öğreten ve bunu daima "yüreğindeki sevgi" ışığında yürüten bir yaşam süreciydi, sevgili Raci‘ninki!
Raci‘yi kaybedeli 18 sene olmuş, ama fikirleri ve eserleri yaşıyor, yetiştirip mezun ettiği genç plancılar sayesinde ülkemize ve tüm uygarlığa olumlu katkılar sunuyor. Bunu böyle biliyoruz.
Tamer Gök
Mersin, 7 Eylül 2021
