Kapadokya bölgesi barındırdığı jeolojik oluşumlarla birlikte bu oluşumlar içerisinde yer alan erken Hristiyanlık döneminden (1.yy) başlayarak günümüze kadar Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait yerleşimlere ev sahipliği yapmış bir bölgedir. Bu bölge içerisinde rüzgar ve su erozyonu neticesinde oluşmuş peri bacaları ve vadilerin temel karakteristiğini oluşturduğu eşsiz jeolojik oluşumlar, yer altı yerleşimleri, kaya oyma mekanlar, kiliseler, peribacaları, Osmanlı dönemi camileri, medreseler ve nitelikli kentsel sit alanları bulunmaktadır. Barındırdığı tüm bu doğal ve kültürel değerlerin bir arada ve en yoğun biçimde bulunduğu bölge olan Ürgüp, Göreme, Uçhisar, Ortahisar, Zelve ve Çavuşin yerleşimleri yanında Güvercinlik Vadisi, Aşk Vadisi, Kılıçlar Vadisi, Kızılvadi ve Meskender Vadisi gibi eşsiz doğal oluşumların bulunduğu sahayı içine alan bölge 30.10.1986 tarih ve 86/11135 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile milli park olarak ilan edilmiştir.
Ancak, bu denli önemli kültürel ve doğal yapıyı içerisinde barındıran milli park alanının statüsü 22.10.2019 tarih ve 30926 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile iptal edilmiştir. Bu karara gerekçe olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada "Kapadokya alanında özel kanunla ve yeni düzenlemelerle daha geniş bir alanda koruma sağlanacaktır. Alan Başkanlığı yönetiminde kaçak yapılaşmanın önüne daha kararlı bir biçimde geçilmesi hedeflenmektedir" denilmiştir. İçerisinde AKP milletvekilleri ve yerel idarecilerin de bulunduğu kişiler tarafından da alanın etkin yönetiminin sağlanması amacıyla bu milli park statüsü iptalinin hayata geçirildiği yönünde beyanatlar verilmiştir.
Bilindiği üzere Göreme Milli Parkı olarak ilan edilen sahayı kapsayacak biçimde 06.01.2005 tarih ve 25692 sayılı Resmi Gazete`de yayımlanarak Nevşehir-Kapadokya Kültür Turizm Gelişim Bölgesi ilan edilmiş ve bu kararla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı alanda yerel yönetimlerle birlikte imar planlama yetkisi olan kurumlardan biri olmuştur. Ancak alanda imar planlama ve yerel idareleri yönlendirme yetkisi bulunmasına rağmen Kapadokya bölgesinde hızlanan ve önüne geçilemeyen kaçak yapılaşmanın gerekçesi olarak yetki karmaşası gösterilmiştir. Yetki karmaşasını çözmek adına da alanda yapılan ilk düzenleme milli park statüsünün kaldırılması olmuştur. Korunan alan yönetiminde en etkin koruma araçlarından birisi milli park statüsüdür ve tarihsel süreçte doğa koruma anlamında alansal yönetim, milli park kavramıyla gündeme gelmiştir. Dünya üzerinde de ülkemizde de en etkin ve deneyim sahibi olduğumuz koruma statüsü yine milli park statüsüdür. Bu gerçeklik ortada dururken, bu statünün kaçak yapılaşmanın önünü açtığı ve alanın etkin bir şekilde yönetilmesini engellediği savı koruyamamanın arkasındaki gerçeklerle örtüşmemektedir.
Kapadokya Alan Başkanlığı ilanından bağımsız olarak milli park statüsünün kaldırılması yönündeki düzenlemede hedeflenen açıktır. Bu düzenleme ile alan üzerindeki milli park gibi en güçlü koruma statüsü kaldırılarak, alanda özelllikle tabiat varlıklarını koruma öncelenmemekte; tamamen turizm odaklı yapılaşmaların önü açılmaya çalışılmaktadır. Ancak bu kısa vadeli ve geleceği olmayan bir turizm gelişim stratejisidir. Çünkü alanın tanınırlığını ve turizm potansiyelinin kullanılmasını sağlayan, en önemli ve etkin bileşenler alandaki milli park statüsü ve UNESCO Kültür Miras Listesi`nde yer almasıdır. Dolayısıyla milli park statüsünün iptal edilmesi alanın uzun vadede kimliğinin olumsuz etkilenmesine, bölgedeki turizm potansiyeline yönelik talebin de düşmesine yol açacaktır. Aynı şekilde alandaki koruma statülerinden en önemlisinin kaldırılmasının, alanda tahribatın önünü açma riski göz ardı edilmemelidir. Halihazırda Uzun Devreli Gelişme Planı bulunan ve doğal ve kültürel bir çok özelliği bir arada barındıran Göreme Milli Parkı`nın, Alan Yönetim Planlarının ne şekilde hazırlanacağı, Uzun Devreli Gelişme Planındaki koruma hükümlerinin dikkate alınıp alınmayacağı belirsizdir ve UNESCO Kültür Miras Listesinde yer alan böylesi bir alanın koruma statüsünün kaldırılarak belirsizliğe mahkum edilmesi, alandaki değerlerin uzun erimli korunması ve kamu yararı ilkesi ile bağdaşmamaktadır. Yapılması gereken milli park statüsünün devam ettirilerek, alanın içerdiği doğal ve kültürel yapısının birlikte korunmasını önceleyecek, bütüncül, etkin veverimli bir şekilde katılımcı süreçler işletilerek yönetilmesi için yol ve yöntemler belirlemektir.
Bu kapsamda Göreme Milli Parkı içerisinde yer alan kültürel ve doğal değerlerin korunması için önemli bir araç olan "MİLLİ PARK" statüsünün iptali kararının gözden geçirilerek değerlendirilmesini; korumaya aykırı bu kararda ısrar edilmesi durumunda, alanın gelecek nesillere tahrip edilmeden bırakılması için mücadelemizi ve hukuki girişimlerimizi sürdüreceğimizi kamuoyuna saygı ile duyururuz.
TMMOB Şehir Plancıları Odası
